Sangce: Mam wszystko

Mam warowną fortecę tego świata

Mam historię pisaną kołem istnienia

Mam przodków i ziomków

Trzeźwo myśląc, mam wszystko

Oser: Twarze wyzwolonych niewolników

Szukając materiałów do nowego eseju, od kilku dni grzebię w najbardziej wypieszczonym organie partii – „Kronice ilustrowanej Chin”, która sama nazywa siebie „twarzą kraju i pamięcią ludu”. Postanowiłam policzyć, ile zaserwowano nam tam portretów „wyzwolonych” Tybetańczyków. Wyniki przerosły moje oczekiwania.

Gepe: Pamięć pałacu

Po drugiej stronie ściany gór

Jest lama w żółtej szacie

Zeszłego roku wołałem stąd do niego

Lecz w tym nie widziałem promiennego oblicza

Tenzin Rigdol: Wiersz

Nie mogłem zapalić papierosa
Nie mogłem zapalić kadzidła
Wzdrygałem się na widok płomyka lampki
Bałem się zapałek

Rigzin Dolma: Majestatyczna Potala

klejnocie wieńczący ziemię
majestatyczna Potalo
tyś męstwem nieustraszonych
nieusuwalnym dowodem historii

Go Szerab Gjaco: Niech go pamiętają

Wczoraj wieczorem dowiedziałem się o tragicznym wypadku Khały Njingczaka. Poczułem przeszywający ból i straszny żal, choć nie byliśmy bliskimi przyjaciółmi i spotkaliśmy się tylko kilka razy. Ciągle nie mogę się otrząsnąć. Wszyscy są zgodni, że Khała – niesłychanie inteligenty i pełen pasji – był jednym z najbardziej obiecujących młodych pisarzy tybetańskich.

Oser: Szkoły w czarnych namiotach

Znajomy spotkał się niedawno z ziomkiem ze wschodu, niezmordowanie walczącym o ochronę środowiska naturalnego na swoim terenie. Rozmowa o edukacji ekologicznej zrobiła na nim takie wrażenie, że poprosił mnie o opublikowanie opowieści kolegi.

Oser: Starożytny Barkhor

„Renowację lhaskiej starówki” zakończono latem 2013 roku. Nie chodziło w niej tylko o odnowienie okolic Dżokhangu, czyli „starożytnego Barkhoru”, wyrzucenie straganiarzy tradycyjnie okupujących ten kwartał ani nawet o wysiedlenie ludzi, zamieszkujących przyległe podwórka, które zmieniono w skanseny.

Dezom: Tybetańskie radości i smutki

Rodacy z Krainy Śniegu
Tęskniący za Opiekunem Jiszinem Norbu
Roniący gorzkie łzy żalu –
Taki los Tybetańczyków z trzech dzielnic

Khenpo Karce: Urodziny

Wracam do świata ludzi.

Dzięki waszej, najdrożsi,

Bezgranicznej trosce, życzliwości i wsparciu

Wracam do świata ludzi.

Oser: Słowo o chińskich przeżyciach w Lhasie

Nim do Tybetu ruszyły pierwsze pociągi w 2006 roku, BBC pokazała film dokumentalny, w którym stojący przed Potalą prezenter mówił, że Lhasa zmienia się w disneyland dla turystów. Niedawno wpadł mi w ręce artykuł francuskiego tybetologa, który napisał dla indyjskiego magazynu, że Chiny chcą zrobić z Tybetu gigantyczny park rozrywki, tysiąckrotnie powiększone wesołe miasteczko, już tonące w powodzi chińskich turystów.

Oser: Najważniejsze ubikacje Lhasy

Ta historia chodzi za mną od trzech, czterech czy nawet pięciu lat. Tyle więc trwa moja fascynacja pewną toaletą. Mam doskonałą pamięć do rzeczy, które mnie ciekawią, a zasłyszane historie, jak tę, często spisuję słowo w słowo. Przed kilkoma miesiącami udało mi się dokonać nie lada wyczynu i przeprowadzić ważne badania terenowe przy starej drodze na lotnisko Gongkar – mimo towarzyszącego mi wszędzie cienia tajniackiej obstawy obfotografowałam męską i damską ubikację, a nawet pogawędziłam z pilnującymi ich strażnikami.

Gar Samdup Cering: Lampka długiego życia

Płomień w sercu bezkresnej krainy
Ziomkowie wsłuchani w opowieści przodków
Oby kołysał cię sen spokojny

Oser: Dwie historie – w prezencie

Szóstego lipca 2015 roku – a wedle naszego kalendarza, piątego dnia piątego miesiąca – przypadają urodziny Jego Świątobliwości. Z tej okazji chciałabym ofiarować mu w prezencie dwie historie, które ludzie opowiadają sobie w Tybecie.

Tenzin Deszek: Największe błogosławieństwo – urodziny Jego Świątobliwości Dalajlamy

Ten szczególny dzień, rocznica urodzin Jego Świątobliwości Dalajlamy, przypomina nam, Tybetańczykom, iż mimo okupacji naszego kraju i wielu związanych z tym przeciwności, jesteśmy najszczęśliwszymi z ludzi. Choć Jego Świątobliwość, manifestacja Czenrezika, Buddy Współczucia, pochyla się ze współczuciem nad wszystkimi bez wyjątku istotami, które cierpią w całym wszechświecie, i udziela niezgłębionych nauk każdemu, kto szuka spokoju umysłu i szczęścia, ze wszystkich narodów na świecie tylko Tybetańczycy zostali pobłogosławieni jego politycznym przywództwem, niezrównaną szczodrością duchowego przewodnictwa w krzewieniu Dharmy Buddy oraz niepojętą inspiracją obecności, która ukazuje każdemu z nas bezmiar potencjału dobra, jaki możemy w sobie obudzić.

Dube: Odległy przyjaciel

Choć na jasnym niebie
Śmieje się złote słońce
Nic nie ukoiło
Bólu rozłąki
Odległy przyjacielu, nic nie ukoiło

Oser: Wolność jest bezcenna

Dziewczyna z Hongkongu, którą poznałam dzięki mediom społecznościowym, poprosiła mnie o napisanie krótkiego wstępu do czekającego na publikację zbioru zapisków z podróży. „Książka jest przede wszystkim o Tybecie – wyjaśniła. – Naprawdę kocham to miejsce, byłam tam już trzy razy. Jestem wdzięczna za twoje eseje, które pozwalają nam, przyjezdnym, spojrzeć na Tybet inaczej i lepiej go zrozumieć

Oser: Restauracyjny rewkult w Lhasie

Na początku 2013 roku ekipa z Chongqingu otworzyła w Lhasie restaurację tematyczną „Wielki Przywódca Zespołu”, której motywem przewodnim jest rewolucja kulturalna. Kelnerzy i kelnerki noszą mundurki z epoki oraz miano „członków komuny”. Ot, nutka nostalgii za pierwowzorem „ludowym”.

Gepe: Już idę

Bracie wygnańcu, już idę
Z oczami pełnymi łez, już idę
Rozmawiać o Kraju Śniegu, już idę
Pełen oddania dla Lamy, już idę

Oser: Monument w powietrzu

Trudno sobie wyobrazić, że w naszych czasach ktoś mógłby chcieć wydrzeć bliskim prochy zmarłego i wyrzucić je do rzeki. Ale właśnie taki los spotkał szczątki buddyjskiego lamy, którego trzynaście lat przetrzymywano w więzieniu, choć nie popełnił żadnego przestępstwa.

Kjabczen Dedrol: Śpiewaczka i agat

Piosenkarka nazywała się Jangczen Pema i jeszcze gdy żyła, opowiadano o niej najróżniejsze historie. Mówiono, że zrobiła skrobankę w szpitalu i że ojcem dziecka był sekretarz władz miejskich, który na otarcie łez kupił jej mieszkanie, że tantryk jego rodziny, specjalista od czarnej magii, dmuchał jej w usta dla dosłodzenia i wzmocnienia głosu, że skradła innej śpiewaczce nie tylko narzeczonego, ale też talent, i takie tam.