Z uwagi na sytuację politycznš w Tybecie, a co za tym idzie trudnoœci w dostępie do informacji, nie da się systematycznie monitorować losów indywidualnych więŸniów. Większoœć relacji z pierwszej ręki dotyczy wydarzeń, które miały miejsce przed rokiem lub dwoma laty, gdyż z reguły taki właœnie okres dzieli zwolnienie z więzienia i ucieczkę z Tybetu. Bardzo trudno więc okreœlić zasięg i charakter tortur w Tybecie lub dokładnie oszacować liczbę ich ofiar.

Postaramy się tu, na podstawie dostępnych informacji, naszkicować ogólny schemat takich przypadków. Omówimy też pokrótce obecnš sytuację w Tybecie.

Najbardziej szczegółowy w ostatnich latach opis tortur pochodzi od młodego mnicha imieniem Bagdro, który został aresztowany w kwietniu 1988 roku po jednej z demonstracji w Lhasie. Spędził w więzieniu trzy lata, a potem uciekł do Indii. Z relacji Bagdro wyłania się obraz procedur w areszcie œledczym, podczas procesu i odbywania kary. Dwudziestoletni Bagdro został oskarżony o współudział w zabójstwie chińskiego policjanta. Po zatrzymaniu był przez 31 dni brutalnie torturowany, dopóki nie przyznał się do uderzenia ofiary stalowym prętem.

Tortury, którym go poddawano, obejmowały: rażenie elektrycznymi pałkami najwrażliwszych częœci ciała, m.in. ust; wieszanie za wykręcone ramiona; zmuszanie do stania, z wycišgniętymi przed siebie rękoma, przez trzy doby bez przerwy; głodzenie oraz tzw. “brodę na krzeœle”, którš uważa za najgorszš z tortur.

“Każš ci stanšć na czworakach i położyć brodę na krzeœle. Miałem skute ręce i nie mogłem się odpowiednio ułożyć. Wtedy deptali mi po palcach. Było to strasznie bolesne, a przy tym myœlałem, że pęknie mi kark. Pamiętam, że wołałem mamę. Potem szturchali mnie elektrycznš pałkš. Pod uszami. Bili w głowę i nerki. Ale nie razili pršdem genitaliów i odbytu. Zerwali ze mnie koszulę i kopali po plecach. Mieli podkute buty. (...) Taka sesja trwała przez cały dzień”.

Dla Bagdro to połšczenie wyginania, bicia i rażenia pršdem było najgorszym doœwiadczeniem. “Ta sesja i pozycja, jakš musiałem przybrać, były nie do zniesienia. Błagałem ich, żeby mnie zabili. Trzykrotnie. Mówiłem, że nie ma nic, co mógłbym im powiedzieć. Przez cały dzień nie dali mi nic do jedzenia. I ani kropli wody. W końcu zaczšłem wymiotować krwiš. Dwa razy traciłem przytomnoœć i dwa razy cucili mnie wodš. Przesłuchiwali mnie tak do zmierzchu”.

Bagdro przebywał w areszcie do stycznia 1989 roku (dziewięć miesięcy), nim sprawa trafiła do sšdu. Utrzymuje, iż sędziowie doskonale wiedzieli, że i on, i inni podsšdni byli torturowani, by wydobyć od nich zeznania. Na sali sšdowej żołnierze – fizycznie – uciszali oskarżonych, gdy próbowali oni mówić o torturach, a następnie brutalnie ich pobili. Po ogłoszeniu wyroku Bagdro został przewieziony do Drapczi, gdzie nadal był bity i torturowany. Pewnego razu, na przykład, wszystkich tybetańskich więŸniów zmuszono do oddania krwi. Relacja Bagdro jest najbardziej szczegółowym œwiadectwem stosowania tortur, jakie TIN otrzymał w cišgu ostatnich dziesięciu lat.
 

1993-99

Z relacji uchodŸców i doniesień z Tybetu wynika, że najpowszechniej stosowane tortury – to bicie i rażenie elektrycznymi pałkami. Coraz częœciej, zwłaszcza w œledztwie, wybiera się jednak takie metody, które nie pozostawiajš œladów na ciele ofiary – zmuszanie do stanie bez ruchu, groŸby, wystawienie na skrajne temperatury. Na porzšdku dziennym jest również zamykanie więŸniów w karcerach. Z wielu relacji wynika, że długotrwałe przebywanie w izolatkach odbija się na zdrowiu psychicznym i wzroku więŸniów.

WięŸniowie polityczni traktowani sš ze szczególnš brutalnoœciš, gdyż ich sprzeciwy i odmowa poddania się resocjalizacji stanowiš największe zagrożenia dla władz. Do więzień trafiajš osoby podejrzewane o organizowanie lub uczestniczenie w protestach, odmawiajšce krytykowania Dalajlamy, wznoszšce hasła niepodległoœciowe itp. Areszt i więzienie czekajš również tych, którzy próbujš przekazywać informacje za granicę lub uciec z Tybetu. To właœnie od nich wiemy najwięcej o torturach i maltretowaniu w instytucjach izolacyjnych tego rodzaju.

Przed formalnym “aresztowaniem” większoœć Tybetańczyków poddaje się intensywnemu “œledztwu”, którego celem jest wydobycie przydatnych podczas procesu zeznań i informacji o innych dysydentach. Chiński slogan: “Jeżeli przyznasz się do winy, zostaniesz potraktowany łagodnie, jeœli nie, kara będzie surowa”, obowišzujšcy w czasach rewolucji kulturalnej i używany do dzisiaj, najlepiej pokazuje, jakiej presji poddawani sš więŸniowie i co oznacza odmowa złożenia zeznań. Choć zlikwidowano przepisy o “ochronie i œledztwie”, nowy kodeks postępowania karnego pozwala na 44-dniowe zatrzymanie podejrzanego przed formalnym aresztowaniem. Oznacza to, że podejrzani, wobec których prowadzi się dochodzenie w aresztach œledczych takich jak lhaska Guca, często narażeni sš na bardziej okrutne tortury, niż skazani w więzieniach.

W paŸdzierniku 1996 roku znaleziono w publicznym szalecie w Lhasie 25-letniego artystę imieniem Jungdrug. Był w stanie głębokiego szoku. Wszystko wskazuje na to, że spędził 58 dni w areszcie Guca. Po zwolnieniu nie poznawał przyjaciół i nie wiedział, gdzie mieszka. Zatrzymano go za malowanie portretów Dalajlamy.

Badza Thrinlej, 30-letni mnich z klasztoru Labrang w Amdo (wschodni Tybet, włšczony do chińskich prowincji Qinghai i Gansu) został aresztowany w 1993 roku za działalnoœć niepodległoœciowš. Zwolniono go, gdy zgodził się donosić. Przez rok nachodziła go policja. W lipcu 1994 zatrzymano go ponownie, przewieziono do aresztu œledczego i torturowano, by wymusić zeznania. Jego relacja daje pojęcie o różnych technikach tortur:

“Tortury zaczynały się codziennie o ósmej rano i kończyły o dziewištej wieczorem. Robili ze mnš wszystko. Zakuwali ręce na plecach i wciskali w usta pałkę elektrycznš. Wkładali między nogi drewniane kloce i kazali godzinami klęczeć. Przez cały dzień otrzymywałem też niezliczonš iloœć razów i kopniaków. W jedenastym miesišcu naszego kalendarza, najmroŸniejszym w Amdo, kazali mi rozebrać się do naga i polewali wodš z wiader, dopóki nie straciłem przytomnoœci. Potem robili mi takš kšpiel codziennie przed wschodem słońca. Bili przy tym cienkimi bambusowymi prętami. Po pewnym czasie miałem skórę jak zdechła kura, to znaczy zupełnie niebieskš z takimi białymi plamami. Kiedy od tej lodowatej wody uginały się już pode mnš nogi, prowadzili mnie przed rozgrzane do czerwonoœci palenisko. Trwało to jakieœ 15 dni. Bardzo Ÿle karmili. Dostawałem dwa kubki czarnej herbaty i jakieœ resztki. Pamiętam, że byłem bardzo szczęœliwy, gdy znalazłem w misce ziarno fasoli”.

Po czterech miesišcach “systematycznych” tortur przeniesiono go do innego aresztu, gdzie przez 14 dni nie dano mu spać. Proces odbył się po dwóch latach i trzech miesišcach. Skazano go na dwa lata i siedem miesięcy więzienia. Większš częœć zasšdzonej kary spędził więc w areszcie. Zwolniono go po czterech miesišcach, 27 stycznia 1997. Rok póŸniej uciekł do Indii.

Tortury stosuje się rutynowo do wydobywania informacji i zeznań. Sš one również karš za każdy sprzeciw, “brak współpracy” lub złamanie regulaminu w więzieniach i obozach pracy. Lobsang Szakja, mnich z Taszilhunpo, który spędził w areszcie ponad dwa miesišce pod koniec 1995 roku, zeznał, że był kopany i wieszany głowš w dół za odmowę wyrzeczenia się Dalajlamy. W tym samym roku 34-letni Ngałang Pekar, mnich z Drepungu, trafił na cztery miesišce do karceru i otrzymał dodatkowy wyrok szeœciu lat więzienia za sporzšdzenie listy więŸniów Drapczi, którš zamierzał przekazać za mury.
 

Protesty w więzieniu Drapczi

Protesty, do których doszło w “Więzieniu nr 1 TRA” 1 i 4 maja 1998 roku, œwiadczš o ogromnej determinacji więŸniów politycznych i kryminalnych, podejmujšcych działania polityczne mimo oczywistych konsekwencji – tortur, wyższych wyroków, a nawet œmierci. Udział w protestach, w takich okolicznoœciach, wskazuje również na rozpaczliwoœć sytuacji więŸniów, którzy wiedzš, że nie będš wolni nawet po zwolnieniu. Mnisi i mniszki nie dostanš zezwoleń na powrót do swych klasztorów, œwieckich czeka œledzenie i nagabywanie przez policję.

Z raportów otrzymywanych przez TIN wynika, że więŸniowie Drapczi wiedzieli o zbliżajšcej się wizycie delegacji Unii Europejskiej. 1 maja, gdy w ramach przygotowań do wizyty władze zorganizowały uroczystš ceremonię wcišgania flagi na maszt, więŸniowie kryminalni i polityczni zaczęli wznosić okrzyki niepodległoœciowe i wyrażać poparcie dla Dalajlamy. Wszyscy uczestnicy zostali brutalnie pobici przez strażników. 4 maja, podczas mniejszego wiecu, więŸniowie znów zaczęli wznosić okrzyki. Tym razem ponieœli znacznie surowsze konsekwencje. Bicie i tortury przypłaciło życiem co najmniej pięć mniszek i trzech mnichów. “Trójka” UE, która złożyła wizytę w Drapczi 4 maja, nie miała pojęcia o protestach i zgonach więŸniów. Dowiedziała się o tym znacznie póŸniej od TIN.

Majowe protesty zakwestionowały sens wizyt zagranicznych delegacji w więzieniach Tybetu. We wrzeœniu 1998 roku pani Mary Robinson, Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka, podjęła bezprecedensowš decyzję i, powodowana troskš o bezpieczeństwo więŸniów, postanowiła nie odwiedzać Drapczi.

Po zajœciach w Drapczi szczególnie brutalnie ukarano mnichów i mniszki, których uznano zapewne za “prowodyrów”. Od końca lat 80. odgrywajš oni szczególnš rolę w ruchu niepodległoœciowym, stajšc na czele większoœci protestów w więzieniach i za ich murami. Duchowni – którzy widzš w sobie “obrońców wiary” (pojęcie œciœle zwišzane z tybetańskim nacjonalizmem) i nie muszš opiekować się dziećmi i współmałżonkami – wzięli na siebie odpowiedzialnoœć za prowadzenie działalnoœci politycznej.

Ngałang Sangdrol, 22-letnia mniszka z klasztoru Garu, stanowi doskonały przykład skazanego, który próbuje opierać się władzom nawet w więzieniu, choć płaci za to straszliwš cenę. Po raz pierwszy aresztowano jš w 1992 roku i skazano na trzy lata więzienia za udział w demonstracji niepodległoœciowej. W czerwcu 1993 roku wraz z trzynastoma innymi mniszkami nagrała na taœmę patriotyczne pieœni. Jej wyrok podniesiono za to o szeœć lat. W lipcu 1996 roku ukarano jš ponownie – za wznoszenie okrzyków, odmowę posłania pryczy i siedzenie, gdy do celi weszła strażniczka – zwiększajšc wyrok o dziewięć lat. Wyrok Ngałang Sangdrol opiewa obecnie na 18 lat więzienia. W tej chwili, jak wynika z doniesień z Tybetu, pobita za udział w protestach, jest w bardzo ciężkim stanie.

TIN otrzymał wiarygodne doniesienia, że dwie inne mniszki z Drapczi, Nima i Dzamdron, spędziły w karcerach po osiemnaœcie miesięcy. Była to kara za œpiewanie niepodległoœciowej pieœni, gdy inni więŸniowie, na polecenie władz, œpiewali hymn pochwalny do Mao. Incydent miał miejsce podczas obchodów Nowego Roku kalendarza tybetańskiego, 8-10 lutego 1997. Inne raporty mówiš, że pozostanš one w karcerach mimo podniesienia wyroków. Nima powinna wyjœć na wolnoœć w 1999, a Dzamdron w 2002 roku. Jak widać, władze nie tolerujš żadnych zachowań, które wydajš się im politycznie niebezpieczne.

W więziennych protestach uczestniczš głównie więŸniowie polityczni, choć w majowych incydentach w Drapczi brali również udział kryminaliœci. Silna więŸ między więŸniami politycznymi i kryminalnymi – o której mówiš wszystkie raporty – musi budzić niepokój chińskich władz, tradycyjnie rozdzielajšcych te grupy, by kryminaliœci nie “zarazili” się politykš od więŸniów sumienia. (W Drapczi więŸniowie polityczni trafiajš na “oddział pišty”, więŸniarki – na “trzeci”.) Zapewne dlatego szczególnie brutalnie potraktowano więŸniów kryminalnych, którzy wystšpili wspólnie z politycznymi. Tych ostatnich zaœ natychmiast odizolowano i poddano długotrwałym przesłuchaniom. “Zajœcia w Drapczi pokazujš, że sprawa wolnoœci naszego kraju jednoczy wszystkich tybetańskich więŸniów”, powiedział anonimowy informator TIN z Tybetu.

W paŸdzierniku 1997 roku więzień kryminalny Sonam Cełang zaprotestował w obecnoœci oficjalnej delegacji Grupy Roboczej ONZ ds. Arbitralnych Uwięzień. Kiedy delegaci weszli do jego celi, skazany za gwałt Cełang wykrzyknšł: “Niej żyje Dalajlama”. Został za to pobity i wtršcony do karceru.

W 1995 roku podniesiono o szeœć lat wyrok Lodro Gjaco (skazanego pierwotnie na 15 lat za zabójstwo) za rozdawanie ulotek niepodległoœciowych.
 

Œmierć na skutek tortur

Od 1987 roku ponad 12 Tybetańczyków zmarło wkrótce po opuszczeniu więzienia. Uważa się, że ich zgony sš skutkiem tortur i nieludzkiego traktowania. 22-letni mnich Jesze Samten zmarł 12 maja 1998 w szeœć dni po zwolnieniu z więzienia. Aresztowano go za udział w proteœcie przeciwko zakazowi posiadania zdjęć Dalajlamy, do którego doszło w klasztorze Ganden 6 maja 1996, i skazano na dwa lata więzienia. W lipcu 1996 roku został przeniesiony z aresztu Guca do więzienia Trisam. Na wolnoœć wyszedł 6 maja 1998. O kulach, z połamanymi żebrami.

Wielu skazanych umiera, jak po majowych zajœciach w Drapczi, w więzieniach. Od poczštku 1996 roku TIN otrzymał informacje o œmierci co najmniej trzech mnichów. 19-letni Sangje Tenphel, brutalnie pobity przez strażników, zmarł w Drapczi 6 maja 1996. 5 lipca 1996 – również w Drapczi, maltretowany i głodzony 49-letni Kelsang Thutop z Drepungu. 14 wrzeœnia 1998 w więzieniu okręgowym zmarł Tenczog Tenphel z klasztoru Sakja. Aresztowano go dwa tygodnie wczeœniej podczas sesji “reedukacji patriotycznej” w œwištyni. Policja twierdzi, że Tenczog odebrał sobie życie, ale ciało poddano kremacji, nie przeprowadzajšc sekcji.

Kiedy umiera więzień polityczny, władze z reguły twierdzš, że popełnił samobójstwo lub cierpiał na poważnš chorobę, która nie miała żadnego zwišzku z pobytem w zakładzie penitencjarnym. Zwykle też ciała zmarłych kremowane sš przed przeprowadzeniem autopsji. Istniejš dowody na to, że urzędnicy zmuszajš krewnych do podpisywania dokumentów, potwierdzajšcych wersję o samobójstwie. Stanowi to naruszenie przepisów ChRL, które dajš krewnym więŸnia prawo do kwestionowania wyników sekcji. Ilekroć œwiat próbował dowiedzieć się czegoœ o œmierci tybetańskiego więŸnia, władze oficjalnie zaprzeczały albo istnieniu takiej osoby, albo jej œmierci. Ministerstwo Religii ChRL nazwało raport o œmierci Jesze Samtena “czystš bzdurš” i “oszczerstwem”.

Z napływajšcych z Tybetu informacji wynika, że władze utrzymujš, iż mniszki, które zginęły po majowych protestach w Drapczi, odebrały sobie życie. Niemniej na arenie międzynarodowej przedstawiajš zupełnie inne stanowisko. Kiedy podczas oficjalnej wizyty w Tybecie (wrzesień 1998) delegacja polityków Europejskiej Unii Demokratycznej przedstawiła listę Tybetańczyków zabitych po majowych protestach, lhaski Departament Sprawiedliwoœci wyjaœnił, że w więzieniu doszło do niepokojów, ale nie było zabitych ani rannych. To tylko jeden z licznych dowodów na to, że zachodnie rzšdy nie otrzymujš od chińskich władz pełnych informacji o sytuacji w Tybecie.
 

Zmiany prawne

“W chińskich więzieniach tortury sš zakazane. Władze, zgodnie z prawem, dbajš o więŸniów i traktujš ich humanitarnie”, oœwiadczył Ma Yuzhen, ambasador ChRL w Wielkiej Brytanii.

W cišgu ostatnich dziesięciu lat zacieœniły się stosunki między rzšdem ChRL a państwami zachodnimi. Chiny otworzyły się gospodarczo na Zachód. Œwiat domagał się od nich przeprowadzenia reform politycznych – w tym dostosowania przepisów wewnętrznych do międzynarodowych standardów praw człowieka. W 1988 roku Chiny ratyfikowały Konwencję przeciwko Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżajšcemu Traktowaniu lub Karaniu. 5 paŸdziernika 1998 Chiny podpisały Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, który w artykule 7 stanowi, że “Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżajšcemu traktowaniu lub karaniu”. W ostatnich latach nowelizowano również przepisy wewnętrzne, między innymi Ustawę o odszkodowaniach państwowych (1994), Ustawę o więzieniach (1994) oraz Ustawę kodeks postępowania karnego (1997).

Artykuł 14 Ustawy o więzieniach zakazuje: wymuszania zeznań przy pomocy tortur, kar cielesnych lub maltretowania; poniżania więŸniów; bicia więŸniów lub nieinterweniowania, gdy robiš to inni.

Jednak z lektury kodeksu karnego wynika, że nie wszystkie wymienione czyny sš przestępstwami. Znowelizowany kodeks karny, podobnie zresztš jak stary, penalizuje wymuszanie zeznań torturami przez przedstawicieli władzy sšdowniczej (art. 247). Nowy artykuł (248) dotyczy fizycznego znęcania się nad więŸniami przez funkcjonariuszy więziennictwa. Niemniej prawo mówi tu wyraŸnie tylko o przypadkach “poważnych”, nie wyjaœniajšc, co kryje się za tym terminem.

Poza zmianami w ustawodawstwie i podpisywaniem umów międzynarodowych, rzšd Chin wykonał też kilka gestów, majšcych œwiadczyć o wprowadzaniu owych przepisów w życie. Aresztowano funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa za nadużywanie władzy; zapadały nawet wyroki œmierci. I tak, na przykład, w marcu 1995 roku skazano na œmierć pięciu funkcjonariuszy Biura Bezpieczeństwa Publicznego, w tym byłego zastępcę komendanta BBP w Changzi (prowincja Shanxi), za stosowanie tortur podczas przesłuchań. W lipcu 1998 hongkoński dziennik Ming Pao informował o zwolnieniu około 50 tys. funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa publicznego za, między innymi, wymuszanie zeznań i nadużywanie władzy.

Nie wiadomo, by jakikolwiek funkcjonariusz został skazany na œmierć za nadużywanie władzy lub stosowanie tortur w Tybecie, niemniej znany jest przypadek policjanta, który stanšł przed sšdem. W kwietniu 1996 chińskie media informowały o procesie Czundaga, komendanta policji w okręgu Kirong w południowym Tybecie, oskarżonego o torturowanie Tybetanki. Z doniesień tych wynikało, że oskarżonemu pomagało dwóch innych policjantów, a wszyscy działali na polecenie lokalnego prokuratora. Podsšdnemu udowodniono również bezprawne zatrzymanie czterech urzędników na 87 godzin. Nie wiadomo, czy współwinni stanęli przed sšdem. Sam Czundag dostał wyrok w zawieszeniu.

W lipcu 1998 roku lhaska telewizja informowała, że regionalny departament bezpieczeństwa publicznego zwraca się do obywateli z proœbš o “kontrolowanie” i informowanie o wszystkich przypadkach “gwałcenia procedur prawnych, nadużywania władzy, wymuszania zeznań lub bezprawnego ograniczania wolnoœci osobistej” przez organy bezpieczeństwa publicznego, funkcjonariuszy BBP lub Ludowej Policji Zbrojnej. Aby to umożliwić, BBP utworzyło specjalnš “goršcš linię telefonicznš”. Komendant wyznaczył też “dzień otwarty” – raz na miesišc można przedstawić mu osobiœcie każdš sprawę. Trudno jednak sšdzić, by więŸniowie mogli korzystać z telefonów, o odwiedzinach w siedzibie BBP nie wspominajšc. Osoby poddawane torturom i maltretowane sš też zapewne zbyt przerażone, by próbować korzystać z tych możliwoœci. Niemniej mogš z nich korzystać krewni bitych i torturowanych. Tak czy owak, władze starajš się budować fasadę praworzšdnoœci.

Jak pokazaliœmy wczeœniej, nowe procedury nie zapobiegajš jednak stosowaniu tortur. Między nowelizowanym prawem a jego stosowaniem jest głęboka przepaœć. Nic też nie wskazuje na to, by próbowano wprowadzać w życie traktaty międzynarodowe, które podpisały Chiny.
 

Reakcje Zachodu

W marcu 1998 roku Unia Europejska postanowiła nie wnosić ani nie popierać rezolucji przeciwko Chinom na forum Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie. Wystosowano oœwiadczenie, w którym wzywano do tego prezydencję i państwa członkowskie, w zwišzku z “pierwszymi zachęcajšcymi rezultatami dwustronnych rozmów na temat praw człowieka”. W cišgu ostatnich siedmiu lat Tybet odwiedziło ponad 65 oficjalnych delegacji z Austrii, Niemiec, Włoch, Nepalu, Japonii itd. Wielu obserwatorów uważa jednak, że Chiny wykorzystujš te wizyty propagandowo, przeœladujšc jednoczeœnie dysydentów i uparcie stosujšc praktyki, które kłócš się z międzynarodowymi standardami praw człowieka i praworzšdnoœci.

Wydaje się, że w ramach “dwustronnego dialogu”, Zachód jest skłonny chwalić rzšd Chin za każdy gest w sferze praw człowieka, zmianę ustawy czy zawarcie traktatu, choć zaraz po podpisaniu Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych władze chińskie wydały następujšce oœwiadczenie: “Ponieważ Chiny nie uczestniczyły w pracach nad Paktem a ich sytuacja wewnętrzna różni się od sytuacji w innych państwach, rzšd Chin zastanowi się, jak wdrożyć i jak dostosować postanowienia Konwencji do istniejšcych przepisów wewnętrznych. Nad kwestiami tymi zastanawiać się będzie również społeczeństwo”.

Wyglšda więc na to, że Chiny zamierzajš zmieniać raczej Pakt, niż własne ustawodawstwo. Postawi to pod znakiem zapytania międzynarodowy i powszechny charakter takich dokumentów i gwarantowanych przez nie praw.

Przywódcy tacy jak Tony Blair czy Jacques Santer gratulowali ostatnio Chinom postępów w dziedzinie praw człowieka. Nie ma jednak dowodów na jakiekolwiek postępy w Tybecie. Co więcej, wiele wskazuje na to, że władze prowadzš tu politykę coraz cięższej ręki. Œmierć jedenastu co najmniej więŸniów po majowych protestach w Drapczi wskazuje, że władze chińskie za nic majš dociekliwoœć Zachodu. Zachodnie rzšdy niechętnie kierujš się raportami organizacji takich jak TIN, a Chiny nie ponoszš żadnej odpowiedzialnoœci za przeœladowanie dysydentów czy stosowanie tortur. Milczenie Zachodu wobec wydarzeń takich jak protesty w Drapczi stanowi sygnał dla chińskiego rzšdu, że może robić swoje – tak długo, jak długo prowadzi dialog z Zachodem i poprawia swój wizerunek na arenie międzynarodowej, idšc na ustępstwa sprowadzajšce się do nowelizacji ustawy czy podpisania traktatu. Rzšd Chin rozprawia o różnicach między zachodniš (indywidualistycznš) i azjatyckš (komunalnš) koncepcjš praw człowieka. Chiny powtarzajš, że największe znaczenie ma dla nich prawo do życia, wolnoœć od nędzy i stabilizacja społeczna, i niezmiennie utrzymujš, że pewne kwestie zwišzane z prawami człowieka sš wewnętrznš sprawš poszczególnych państw. W dwa tygodnie po podpisaniu Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Chiny ogłosiły: “Choć kryteria praw człowieka majš, przynajmniej w zasadzie, znaczenie powszechne, poszczególne państwa, z uwagi na głębokie różnice w historii, kulturze, systemie społecznym czy rozwoju gospodarczym, inaczej rozkładajš akcenty i w inny sposób realizujš powišzane [z nimi] cele. Niezbitym faktem jest to, że tylko rzšd i naród upoważnieni sš do wypowiadania się na temat sytuacji w dziedzinie praw człowieka w ich kraju”.
 

Podsumowanie

Choć może się wydawać, że Chiny dokonały wystarczajšcych zmian, by położyć kres praktyce, akceptowanej praktyce, stosowania tortur, w Tybecie prawa człowieka wcišż sš powszechnie gwałcone. Nadal też stosuje się tu tortury. Nie ma œrodków, które pozwoliłyby zapobiec nadużywaniu władzy przez służby bezpieczeństwa, a najwyższe szczeble hierarchii państwowej zdajš się przymykać oczy na stosowanie tortur.
 

TORTURE: Torture in Tibet 1949-1999, Medical aspects, consequences, and treatment approaches, Supplementum No. 1, 1999