(Tę częœć raportu o Chinach opracowano zgodnie z Ustępem 536(b) Ustawy 103-236. Stany Zjednoczone uznajš Tybetański Region Autonomiczny – dalej: Tybet – za częœć Chińskiej Republiki Ludowej. Zachowanie i rozwój unikalnego dziedzictwa religijnego, kulturalnego i językowego Tybetu oraz ochrona podstawowych praw jego narodu nadal budzš niepokój.)
 
 

Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej gwarantuje wolnoœć religii, niemniej rzšd poddaje œcisłej kontroli praktyki religijne i miejsca kultu w Tybecie. Większoœć Tybetańczyków praktykuje buddyzm tybetański. Choć władze pozwalajš na pewne tradycyjne praktyki religijne i publiczne manifestowanie wiary, nie tolerujš i natychmiast brutalnie tłumiš wszelkie działania, które uznajš za medium politycznych protestów – np. nawoływanie do niepodległoœci Tybetu – lub jakikolwiek przejaw separatyzmu.

Trudno dokładnie okreœlić stopień pogwałceń praw religijnych w Tybecie, ponieważ rzšd Chin œciœle kontroluje tak dostęp do samego Tybetu, jak do informacji o nim. Represje były szczególnie brutalne latem 2000 – kiedy to wprowadzono nowe restrykcje, dotyczšce religijnych praktyk osób œwieckich – ale pod koniec roku nie egzekwowano ich już z takš surowoœciš. Tybetańczycy sš jednak nadal represjonowani, a rzšd Chin wcišż depcze wolnoœć religii.

Kontynuowano – choć z mniejszš intensywnoœciš – kampanię “edukacji patriotycznej”, którš rzšd rozpętał w połowie lat dziewięćdziesištych. Władze ogłosiły osišgnięcie “sukcesu” w zwiększaniu kontroli nad strukturami buddyzmu tybetańskiego. Nadal jednak aresztowano wiele osób – w tym mnichów i mniszki – które podejmowały pokojowe protesty lub odmawiały przestrzegania zasad, narzucanych klasztorom przez rzšd. Zasady te obejmujš wyrzeczenie się Dalajlamy i uznanie Tybetu za częœć Chin. Wielu duchownych pozostaje w więzieniach i odbywa długoletnie wyroki za podobne wykroczenia. Napływały raporty o zgonach więzionych duchownych oraz maltretowaniu i torturowaniu mnichów i mniszek, podejrzewanych o działalnoœć politycznš.

Choć populacja chrzeœcijan jest niezwykle mała, na nawróconych wywierano presję społecznš; mówi się, że niektórych wyrzekajš się rodziny.

Rzšd Stanów Zjednoczonych konsekwentnie zabiega o większš wolnoœć religii w Tybecie, wzywajšc rzšd centralny i władze lokalne do zagwarantowania swobód religijnych, protestujšc przeciwko udokumentowanym przeœladowaniom religijnym i dyskryminacji, omawiajšc poszczególne przypadki z [chińskimi] władzami oraz domagajšc się informacji o konkretnych wydarzeniach.

Częœć I: Demografia

Tybet zajmuje powierzchnię 471.700 mil kwadratowych; według oficjalnych danych, zamieszkuje go 2,62 miliona osób. Większoœć praktykuje w pewien sposób buddyzm tybetański. Potajemnie buddyzm praktykuje również wielu Tybetańczyków, pracujšcych w strukturach rzšdu i należšcych do partii. Choć władze utrzymujš, że Falun Gong nie działał w Tybecie, z raportów wynika, iż w regionie, wœród populacji Hanów, sš wyznawcy tego ruchu. Region zamieszkuje również garstka tybetańskich muzułmanów i chrzeœcijan.

Chińscy urzędnicy twierdzš, że w Tybecie jest ponad 46.300 buddyjskich mnichów i mniszek oraz około 1.787 klasztorów, œwištyń i miejsc kultu religijnego. Od wielu lat podajš oni te same liczby, choć z wiarygodnych raportów wynika, że po ogłoszeniu kampanii “edukacji patriotycznej” wydalono z klasztorów wielu mnichów i mniszek, którzy nie chcieli wyrzec się Dalajlamy lub zostali uznani za “politycznie niewykwalifikowanych” i musieli opuœcić œwištynie. Liczby te dotyczš tylko Tybetańskiego Regionu Autonomicznego; ponad sto tysięcy mnichów i mniszek zamieszkuje również w innych tybetańskich regionach Chin, przede wszystkim w prowincjach Sichuan, Yunnan, Gansu i Qinghai.

Częœć II: Wolnoœć religii

Stan prawny

Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej gwarantuje wolnoœć wierzeń religijnych i wolnoœć do niewyznawania religii; rzšd stara się jednak ograniczyć praktykę religii do uznanych przez siebie organizacji i zarejestrowanych miejsc kultu oraz kontrolować rozwój i zasięg działalnoœci grup religijnych. Rzšd poddaje œcisłej kontroli praktyki religijne i miejsca kultu w Tybecie. Choć władze pozwalajš na pewne tradycyjne praktyki religijne i publiczne manifestowanie wiary, nie tolerujš i natychmiast brutalnie tłumiš wszelkie działania, które uznajš za medium politycznych protestów, np. nawoływanie do niepodległoœci Tybetu, lub jakikolwiek przejaw separatyzmu. Władze regularnie zmuszajš mnichów i mniszki do wyrzekania się Dalajlamy i deklarowania jednoznacznego poparcia dla polityki rzšdu i partii wobec historii i religii oraz oficjalnie aprobowanych inkarnacji i przywódców religijnych.

Rzšd kontynuował brutalnš kampanię propagandowš przeciwko Dalajlamie i jego “rzšdowi na wychodŸstwie”. Oficjalne media ostro krytykowały “klikę Dalaja” i, usiłujšc podważać jego władzę religijnš, regularnie nazywały go “przestępcš”, który chce podzielić Chiny. Rzšd centralny i urzędnicy lokalni często powtarzali, że dialog z Dalajlamš jest niemożliwy i że jego działalnoœć zadaje kłam składanym publicznie deklaracjom, iż nie zabiega o niepodległoœć dla Tybetu. Rzšd utrzymuje jednak, że drzwi do rozmów i negocjacji sš otwarte, o ile Dalajlama publicznie oœwiadczy, że Tybet stanowi integralnš częœć Chin. Od 1998 roku rzšd domaga się także, by Dalajlama uznał Tajwan za prowincję Chin.

Rzšd twierdzi, że od 1976 roku przeznaczył ponad 40 milionów USD (300-400 milionów rmb) na odbudowę dziesištków tysięcy buddyjskich œwištyń, zniszczonych podczas rewolucji kulturalnej i przed niš. Odbudowywane budynki miały rzekomo służyć praktykom religijnym, w dużej mierze szło jednak o rozwój turystyki w Tybecie. Prowadzone ostatnio prace budowlane finansowane były ze Ÿródeł prywatnych, ale pod koniec roku kilka wielkich œwištyń otrzymało dotacje rzšdowe.

Restrykcje

W Tybecie istnieje œcisły zwišzek między klasztorami buddyjskimi a działalnoœciš niepodległoœciowš; rzšd starał się ograniczać rozwój klasztorów, które oskarża o marnowanie lokalnych zasobów i polityczne powišzania z tybetańskš społecznoœciš emigracyjnš. Rzšd twierdzi, że nie narzuca żadnych limitów najważniejszym klasztorom i że o liczbie mnichów, na których utrzymanie może pozwolić sobie œwištynia, decydujš poszczególne komitety demokratycznego zarzšdzania. Komitety kontrolowane sš jednak przez władze i w praktyce te sztywne limity okreœla rzšd. Rzšd ma prawo do odrzucenia wniosku osoby, która ubiega się o wstšpienie do zakonu, niemniej nie zawsze egzekwuje te restrykcje.

W klasztorach nadal mieszkajš i kształcš się młodzi mnisi. Choć przepisy zabraniajš przyjmowania do klasztorów osób, które nie ukończyły osiemnastego roku życia, szaty zakonne przywdziewa wielu młodszych chłopców. W ostatnich latach wydalono jednak ze œwištyń wielu nowicjuszy, którzy zgodnie z tradycjš usługiwali starszym mnichom i zdobywali podstawowš wiedzę monastycznš, czekajšc na formalne wyœwięcenie. Ponieważ młodociani nie byli formalnie członkami klasztorów, władze zaprzeczajš spadkowi liczby mnichów.

Rzšd nadal nadzoruje codzienne życie głównych klasztorów. Choć nie finansuje ich działalnoœci, sprawuje nad nimi kontrolę poprzez komitety demokratycznego zarzšdzania i lokalne biura do spraw religii. W wielu regionach przepisy stanowiš, że komitetami demokratycznego zarzšdzania mogš kierować tylko “patriotyczni i oddani” duchowni; wszyscy członkowie komitetów muszš zostać zaaprobowani przez władze. W komitetach niektórych klasztorów zasiadajš również przedstawiciele rzšdu. Mimo owych prób kontrolowania kleru i œwištyń, w klasztorach nadal panujš silne nastroje antyrzšdowe.

W ostatnich latach komitety demokratycznego zarzšdzania głównych klasztorów zaczęły przejmować wszystkie fundusze, pochodzšce ze sprzedaży biletów i datków pielgrzymów. Wczeœniej rozdzielano je pomiędzy mnichów, którzy podejmowali zaawansowane studia, by uzyskać monastyczne dyplomy naukowe. “Uczeni mnisi” muszš poœwięcać teraz przynajmniej częœć swego czasu na działalnoœć zarobkowš. Wielu ekspertów obawia się, że spadnie przez to liczba wykwalifikowanych nauczycieli duchowych.

Kontynuowano – choć z mniejszš intensywnoœciš – kampanię “edukacji patriotycznej”, którš rzšd rozpętał w połowie lat dziewięćdziesištych. Władze ogłosiły osišgnięcie “sukcesu” w zwiększaniu kontroli nad strukturami buddyzmu tybetańskiego, narzucajšc nowe przepisy oraz zastraszajšc lub wydalajšc duchownych, którzy nie chcieli dostosować się do wymagań partii i pozostali lojalni wobec Dalajlamy. Rzšd nadal wysyłał do klasztorów grupy robocze, prowadzšce obowišzkowe zajęcia dla mnichów i mniszek. Owe grupy – zupełnie nieskuteczne w zmienianiu postaw i poglšdów duchownych – zmuszajš mnichów i mniszki do wykazania się “patriotyzmem”, czyli podpisania deklaracji, w której odrzucajš niepodległoœć Tybetu i Genduna Czokji Nimę – chłopca uznanego przez Dalajlamę za jedenaste wcielenie Panczenlamy, wyrzekajš się Dalajlamy i poddajš go krytyce, opowiadajš się za jednoœciš Chin i Tybetu oraz zobowišzujš do niesłuchania Głosu Ameryki i Radia Wolna Azja. Z wielu raportów wynika, że mnisi, którzy odmawiali podpisania takiego dokumentu, byli wydalani z klasztorów; nie mogli też wrócić do rodzinnych domów i podjšć pracy. Ze œwištyń wydalano również duchownych, którzy nie zdali stanowišcych element kampanii “egzaminów”. Wielu wolało “dobrowolnie” odejœć, niż wyrzec się Dalajlamy. Polityka władz budzi ogromny opór i głębokš niechęć tak mnichów, jak œwieckich buddystów. Choć edukacja patriotyczna nie jest już tak intensywna, nadal zakłócała życie wielu klasztorów i skłoniła licznych duchownych do ucieczki do Indii. Według Wysokiego Komisarza ONZ ds. UchodŸców, rokrocznie ucieka do Nepalu około 3.000 Tybetańczyków; ponad trzydzieœci procent twierdzi, że powodem ich ucieczki były kampanie “edukacji patriotycznej”.

W czerwcu 2001 roku władze nakazały opuœcić klasztorne obozowisko Larung Gar (nazywane również Tybetańskim Instytutem Buddyjskim Serthar) tysišcom mnichów i mniszek. Od paŸdziernika 2001 w owym kompleksie (położonym w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Ganze prowincji Sichuan) może przebywać zaledwie 1.400 z ponad siedmiu tysięcy duchownych.

Po ucieczce do Indii Karmapy, głowy szkoły karma kagju i jednego z najbardziej wpływowych hierarchów buddyzmu tybetańskiego, władze zacieœniły kontrolę nad procesem poszukiwania i kształcenia inkarnowanych lamów. 16 stycznia 2000 rzšd zatwierdził wybór dwuletniego Sonama Phuncoga na siódmš inkarnację Retinga Rinpocze. Decyzji tej nie uznał jednak Dalajlama, który tradycyjnie zatwierdza wybór ważnych hierarchów, do których zalicza się Reting Rinpocze. Z raportów wynika, że chłopca – mieszkajšcego teraz z rodzicami, i ogromnš obstawš, w pobliżu œwištyni – nie uznaje również wielu mnichów klasztoru Reting. Władze poddajš œcisłej kontroli cały region. Inny młody inkarnowany lama, siedmioletni Pało Rinpocze – uznany przez Karmapę za osiemnaste wcielenia ważnego mistrza szkoły karma kagju – przebywa w areszcie domowym w klasztorze Nenang. Odseparowano go od duchowych nauczycieli; władze domagajš się, by uczęszczał do normalnej chińskiej szkoły. Cudzoziemcom, w tym delegacjom rzšdowym, regularnie odmawiano zgody na odwiedzenie tego klasztoru.

Rzšd nadal twierdzi, że chłopiec, którego mianował w 1995 roku, jest jedenastym wcieleniem Panczenlamy. Władze œciœle kontrolujš życie i kontakty chłopca, który bardzo rzadko pojawia się publicznie – otoczony tłumem funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa – w Pekinie i w Tybecie. Panczenlama jest postaciš numer dwa w hierarchii buddyzmu tybetańskiego, ustępujšc miejsca tylko Dalajlamie.

Nadal obowišzywał zakaz wystawiania na widok publiczny zdjęć Dalajlamy, które można zdobyć tylko nielegalnie. Wiosnš 2000 komitety osiedlowe zaczęły prowadzić rewizje w lhaskich domach, konfiskujšc ksišżki i zdjęcia Dalajlamy. Pod koniec roku zaprzestano regularnych rewizji i w miejscach publicznych znów pojawiły się zdjęcia Dalajlamy. Choć zakaz ten obowišzuje również w regionach tybetańskich poza granicami TRA, wiosnš 2001 roku portrety Dalajlamy widziało się w wielu sklepach i œwištyniach. Surowo egzekwowano jednak zakaz posiadania zdjęć Genduna Czokji Nimy, chłopca, którego Dalajlama uznał za nowe wcielenie Panczenlamy.

Około tysišc duchownych piastuje różne stanowiska w strukturach lokalnych zgromadzeń ludowych i komitetach Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej. Władze wymagajš jednak, by członkowie partii i osoby pracujšce dla rzšdu przestrzegali partyjnej zasady ateizmu. Nadal trwa ogłoszona w styczniu 1999 roku trzyletnia kampania propagowania ateizmu i nauki w kręgach rzšdowych. W 2001 roku objęto niš wszystkich urzędników państwowych i szkoły. Celem owej kampanii jest promowanie rozwoju gospodarczego i walki z separatyzmem oraz “reakcyjnš infiltracjš kliki Dalaja”. Przedstawiciele rzšdu potwierdzajš, że wszyscy urzędnicy biur ds. religii sš członkami partii komunistycznej i muszš być ateistami. Wydaje się jednak, że na niższych szczeblach nie jest to regułš.

Wiosnš i latem 2000 w Lhasie i innych regionach wprowadzano nowe restrykcje, zabraniajšc członkom partii i urzędnikom państwowym (w tym nauczycielom i pracownikom służby zdrowia) odwiedzania klasztorów i œwištyni Dżokhang, posiadania ołtarzy i uczestniczenia w tradycyjnych uroczystoœciach religijnych – np. zawieszania na dachach nowych flag modlitewnych z okazji Nowego Roku, palenia kadzidła i odprawiania “lingkoru” (pielgrzymki do lhaskich miejsc kultu, stanowišcej element obchodów Sagadała, najważniejszego œwięta buddystów tybetańskich). W niektórych regionach podobne zakazy obowišzywały również osoby prywatne. Urzędnicy państwowi z Lhasy nie mogli dawać datków mnichom i mniszkom. Prowadzono rewizje w prywatnych domach, szukajšc w nich przedmiotów kultu religijnego i zdjęć Dalajlamy.

W lutym 2001 Tibet Information Network (TIN) – niezależna organizacja monitorujšca sytuację w Tybecie – informował, że władze poleciły urzędnikom i uczniom obchodzenie Losaru w domach. Zabroniono im odwiedzania klasztorów i wspierania ich datkami. Wielu pielgrzymów zignorowało jednak te zakazy. Według TIN, w czerwcu 2001 władze Lhasy zaostrzyły zakaz obchodzenia urodzin Dalajlamy. W ostatnich latach nie wolno było, jak chce tradycja, palić z tej okazji kadzidła ani odwiedzać œwištyń (które tego dnia zamknięto). Mimo to wiele osób, w tym urzędnicy państwowi, wzięło udział w zakazanych uroczystoœciach, odwiedzajšc klasztory, pielgrzymujšc i zawieszajšc nowe flagi modlitewne.

Władze wprowadzały też restrykcje, dotyczšce podróżowania. Rzšd œciœle kontrolował zagraniczne delegacje, które odwiedzały miejsca kultu, oraz ich kontakty z wyselekcjonowanymi duchownymi.

Pogwałcenia wolnoœci religii

Trudno dokładnie okreœlić stopień pogwałceń praw religijnych w Tybecie, ponieważ rzšd Chin œciœle kontroluje tak dostęp do samego Tybetu, jak do informacji o nim. Represje były szczególnie brutalne latem 2000, kiedy to wprowadzono nowe restrykcje, dotyczšce religijnych praktyk osób œwieckich, ale pod koniec roku nie egzekwowano ich już z takš surowoœciš. Tybetańczycy sš jednak nadal represjonowani, a rzšd Chin wcišż depcze wolnoœć religii.

Według TIN, od 1989 roku w chińskich więzieniach zginęło co najmniej 26 mnichów i mniszek – w tym 17 w lhaskim Drapczi. W omawianym tu okresie napływały kolejne informacje o zgonach więŸniów w zakładach karnych lub wkrótce po opuszczeniu ich murów. Jesieniš 2000 miał umrzeć zaraz po zwolnieniu z lhaskiego aresztu œledczego Seitru mnich klasztoru Sera, Lobsang Szerab. Niezależne Ÿródła podajš, że był torturowany w Seitru i, wczeœniej, w latach 1996-98, w obozie reedukacji przez pracę Trisam.

W lutym, po odbyciu dziewięciu lat z dziesięcioletniego wyroku za “propagandę kontrrewolucyjnš i podżeganie”, zmarła Ngałang Loczoe (znana też jako Dondrub Dolma), mniszka z klasztoru Sandrup Dolma Lhakang.

W lutym 2001 TIN opublikował szczegółowy raport, który zawierał listę 197 tybetańskich mnichów i mniszek, więzionych w chińskich zakładach karnych, głównie w TRA. W kwietniu 2000 dyrektor Biura Administracji Więziennictwa TRA powiedział zagranicznej delegacji, że w trzech więzieniach TRA przebywa ponad stu duchownych, skazanych, w 90 proc., za “zagrażanie bezpieczeństwu państwa”. Wiele raportów mówi o maltretowaniu i torturowaniu mnichów i mniszek, podejrzewanych o działalnoœć politycznš. Bito więŸniów, którzy odmawiali poddania się “reedukacji patriotycznej”, a zwłaszcza wyrzeczenia się Dalajlamy i uznania Gjalcena Norbu, chłopca mianowanego przez rzšd Panczenlamš. TIN donosił o brutalnym biciu mniszek, odbywajšcych długoletnie wyroki – w tym Ngałang Czoezom i Phuncok Njidrol, skazanych w 1989 roku za œpiewanie niepodległoœciowych pieœni. Urzędnicy twierdzš, że Phuncok Njidrol okazała skruchę i jej karę zmniejszono o rok. Powinna wyjœć na wolnoœć w 2005 roku. Mniszka Ngałang Sangdrol była wielokrotnie bita i zamykana w karcerach. W 1998 roku jej wyrok podniesiono po raz trzeci – w sumie do 21 lat – za udział w proteœcie w więzieniu. Stan zdrowia Ngałang Sangdrol budzi poważny niepokój, choć urzędnicy państwowi twierdzš, że nic jej nie dolega.

Rzšd nadal więził Genduna Czokji Nimę, którego Dalajlama uznał za XI Panczenlamę, i jego krewnych. Chłopiec zniknšł w 1995 roku; miał wówczas szeœć lat. Władze twierdzš, że przetrzymujš go dla jego własnego bezpieczeństwa, że mieszka on w Tybecie i uczęszcza do szkoły jak “normalny uczeń”. Miejsce pobytu Genduna Czokji Nimy i jego rodziny pozostaje nie znane; rzšd odrzucał wszystkie proœby społecznoœci międzynarodowej o kontakt z chłopcem, który pozwoliłby na zweryfikowanie doniesień o jego sytuacji. W listopadzie 1999 rzšd zaprzeczył, że – jak podawały niektóre Ÿródła – zwłoki Genduna Czokji Nimy zostały potajemnie spalone, ponownie nie zgodził się jednak na dopuszczenie do chłopca niezależnych obserwatorów. W paŸdzierniku 2000 przedstawiciele rzšdu pokazali zagranicznym dyplomatom dwa zdjęcia, przedstawiajšce jakoby Genduna Czokji Nimę. Choć dla przytłaczajšcej większoœci buddystów Panczenlamš jest dziecko, wskazane przez Dalajlamę, tybetańscy mnisi twierdzš, że zmuszano ich do podpisywania “aktów lojalnoœci” wobec chłopca mianowanego przez władze. Partia komunistyczna wzywała swych członków do popierania “oficjalnego” Panczenlamy.

Według wiarygodnych raportów, Czadrel Rinpocze, którego oskarżono o zdradę tajemnicy państwowej i pomaganie Dalajlamie w wyborze XI Panczenlamy, jest od 1995 roku przetrzymywany w tajnym więzieniu w Sichuanie. W 2000 roku rzšd poinformował zagranicznš delegację, że “fizycznie jest zdrowy”. Wyrok Czadrela Rinpocze skończył się w maju 2001, ale w chwili pisania tego raportu nadal przebywał on w więzieniu.

Po ucieczce do Indii Karmapy Ugjena Trinleja Dordże (grudzień 1999) władze ograniczyły dostęp do klasztoru Curphu, siedziby karmapów, i ogłosiły kampanię edukacji patriotycznej. Karmapa wielokrotnie mówił publicznie, że zdecydował się na ucieczkę, ponieważ nie pozwolono mu pojechać do Indii i studiować pod kierunkiem odpowiednich nauczycieli, którzy z kolei nie mogli uzyskać zgody na przyjazd do niego. Według TIN, po ucieczce Karmapy aresztowano co najmniej dwóch mnichów z Curphu, a rodziców chłopca poddano œcisłej kontroli. Rzšd zaprzecza aresztowaniom i twierdzi, że na rodziców Karmapy nie nałożono żadnych restrykcji. W styczniu 2001 TIN informował jednak o napiętej sytuacji w Curphu, stałej obecnoœci policji w klasztorze i wprowadzeniu nadzwyczajnych œrodków bezpieczeństwa, które majš uniemożliwić mnichom pójœcie w œlady Karmapy i ucieczkę do Indii. Do klasztoru nie przyjmuje się również nowych duchownych. W grudniu 2000 dopuszczono do Curphu zagranicznš delegację. W klasztorze przebywało wówczas około 325 mnichów. Nie było wielu pielgrzymów, odprawiano jednak rytuały religijne.

Niektóre Ÿródła informowały o aresztowaniach adeptów Falun Gong w Tybecie po zdelegalizowaniu tego ruchu w lipcu 1999. Oficjalne Ÿródła donosiły o podjęciu “odpowiednich kroków” w celu wyplenienia praktyki Zhong Gong wœród stacjonujšcych w TRA żołnierzy Armii Ludowo-Wyzwoleńczej.

Przymusowe nawracanie

Nie było informacji o nawracaniu siłš – w tym młodocianych obywateli USA, którzy zostaliby uprowadzeni bšdŸ nielegalnie wywiezieni ze Stanów Zjednoczonych; rzšd nie odmówił też udzielenia zgody na powrót takich dzieci do USA.

Częœć III: Postawy społeczne

Większoœć Tybetańczyków praktykuje buddyzm tybetański. Choć populacja chrzeœcijan jest niezwykle mała, na nawróconych wywierana jest presja. Pewne Ÿródła podajš, że niektórych wyrzekły się rodziny.

Częœć IV: Polityka rzšdu Stanów Zjednoczonych

Departament Stanu, ambasada USA w Pekinie oraz konsulat generalny w Czengdu podejmujš liczne kroki na rzecz promowania wolnoœci religii w Tybecie. Podczas regularnych spotkań z przedstawicielami rzšdu – w tym urzędnikami odpowiedzialnymi za religię – dyplomaci [amerykańscy] konsekwentnie wzywajš rzšd centralny i władze lokalne do szanowania wolnoœci religii w Tybecie. Ambasada składa stanowcze protesty, ilekroć docierajš do niej wiarygodne informacje o przeœladowaniach lub dyskryminacji religijnej. Przebywajšcy w Chinach dyplomaci regularnie występowali o zgodę na wyjazd do Tybetu, by monitorować panujšce tam warunki – również sytuację w dziedzinie wolnoœci religii – niemniej władze chińskie były temu coraz bardziej niechętne. Urzędnicy amerykańscy utrzymujš kontakty z wieloma dostojnikami religijnymi, a Departament Stanu zasięga opinii niezależnych ekspertów i organizacji religijnych w Stanach Zjednoczonych. Ambasada – w tym ambasador i najwyżsi urzędnicy – regularnie podnoszš kwestię więŸniów i przeœladowań religijnych. Spotykajš się systematycznie z dyrektorem Biura ds. Religii. Ambasada poruszała między innymi sprawy Genduna Czokji Nimy, chłopca, w którym Dalajlama rozpoznał XI Panczenlamę, opata Czadrela Rinpocze, Ngałang Sangdrol oraz innych tybetańskich mnichów i mniszek. Inni urzędnicy ambasady omawiali też poszczególne przypadki podczas spotkań z urzędnikami Biura ds. Religii Rady Państwa i Departamentu Pracy Zjednoczonego Frontu.