Pierwsza grupa chińskich urzędników, którzy w lipcu ukończyli kurs języka tybetańskiego na Uniwersytecie Tybetańskim, otrzymała skierowania do miast i miasteczek wokół Lhasy. Media informujš o 6.000 chińskich absolwentów wyższych uczelni, którzy zgłosili się na ochotnika do pracy w regionach zachodnich, w tym także Tybecie. Majš pracować w służbie zdrowia, rolnictwie i zajmować się innymi projektami. W ramach “programu rozwijania ziem zachodnich” władze starajš się œcišgnšć do regionu wykwalifikowany personel. Napływ Chińczyków ułatwi reforma przepisów meldunkowych, pozwalajšca na zarejestrowanie się w Tybecie i zachowanie meldunku w miejscu urodzenia.

Wielu chińskich urzędników, którzy ukończyli w tym roku trzyletni kurs językowy na Uniwersytecie Tybetańskim, zajmie wysokie stanowiska w urbanizujšcych się regionach wiejskich. Grupy wiosek (chiń. xiang) – często posiadajšce już status miasteczek (chiń. zhen) – sš formalnie łšczone z najbliższymi miastami w większe jednostki administracyjne. W ramach piętnastoletniego planu Tybetańskiego Regionu Autonomicznego (TRA) do 2005 roku powstać miało 106 nowych oœrodków miejskich; dziesišty plan pięcioletni TRA (2001-2005) zakładał “zwiększenie tempa rozwoju małych miast i osišgnięcie dziewiętnastoprocentowego poziomu urbanizacji”. Nowe oœrodki administracyjne będš dysponować większymi budżetami i odpowiadać za edukację oraz opiekę zdrowotnš. Tybetańczycy obawiajš się, że ich urzędników zastšpiš kadry chińskie. Napływ wykwalifikowanej i niewykwalifikowanej chińskiej siły roboczej potęguje lęk Tybetańczyków, przegrywajšcych konkurencję o miejsca pracy.

Władze utrzymujš, że celem urbanizacji jest podniesienie jakoœci usług, tworzenie nowych zakładów produkcyjnych i miejsc pracy oraz podniesienie dochodów i stopy życiowej w regionach wiejskich, które zamieszkuje większoœć populacji tybetańskiej. Do tej rozwijały się przede wszystkim oœrodki miejskie; najwyższe wskaŸniki wzrostu odnotowywano w budownictwie i trzecim sektorze, obejmujšcym handel, transport, usługi oraz administrację państwowš i partyjnš. “Radykalna restrukturyzacja gospodarki TRA, którš przyspieszyło ogłoszenie programu rozwijania ziem zachodnich w 1999 roku, polegała na zaniedbaniu produkcji rolnej i przemysłu lekkiego kosztem usług miejskich i wielkich budów – uważa ekonomista Andrew Fisher. – A przecież TRA jest obok Yunnanu najbardziej rolniczš prowincjš Chin” (por. raporty TIN z 8 kwietnia i 31 maja 2003). Mimo statystycznego rozwoju regionu, wskaŸnik skrajnego ubóstwa w TRA, który spadał do końca lat dziewięćdziesištych, należy dziœ do najwyższych w Chinach. Przedostatnie miejsce na tej liœcie zajmuje prowincja Qinghai [dawne tybetańskie Amdo].

Łšczenie i “zagęszczanie” jednostek administracyjnych będzie miało dramatyczny wpływ na życie tybetańskiej wsi. We wszystkich prefekturach TRA uruchomiono już np. eksperymentalne programy pilotażowe – obejmujšce “preferencyjne” kredyty itd. – przesiedlania mieszkańców regionów wiejskich do nowych oœrodków miejskich. Choć przesiedlono kilka rodzin, większoœć decyduje się na wysłanie tylko jednej lub dwóch osób.

Wpływowy dwutygodnik pekińskiego komitetu KPCh Qiu Shi (“Poszukiwanie prawdy”) opublikował w lutym artykuł poœwięcony znaczeniu programu urbanizacji dla rozwoju prowincji zachodnich. “Urbanizacja jest ważnym ogniwem, którego nie wolno zaniedbać – piszš Shi Peijun i Liu Xuemin. – Dzięki rozwojowi przemysłu rozproszeni chłopi i pasterze z regionów zachodnich powinni móc stworzyć zwarte społecznoœci, zajšć się innymi rodzajami produkcji i cieszyć nowoczesnym modelem życia. W międzyczasie (...) wychodzšc od odbudowy ekosystemu, ochrony œrodowiska i rozwoju gospodarki, powinniœmy œcišgnšć, poprzez migrację, niezwykle rozproszonš populację z terenów newralgicznych ekologicznie do nowych wiosek i miast” (Qiu Shi, 16 lutego 2003).

W ramach programu urbanizacji wprowadza się ułatwienia dla mieszkańców wsi, którzy szukajš pracy w miastach, oraz zmniejsza liczbę pracowników administracji w Chinach i Tybecie.

Chińscy ochotnicy w regionach zachodnich

W sierpniu chińskie media podały, że 43.763 absolwentów wyższych uczelni zgłosiło się na ochotnika do pracy w zachodnich prowincjach. Przyjęto 6.000 chętnych. Ten nowy, “doroczny program”, ogłoszony 10 czerwca przez Komitet Centralny Komunistycznego Zwišzku Młodzieży Chińskiej (KZMCh), ma “pomóc w rozwijaniu ubogich regionów” (Xinhua, 10 czerwca). Ochotnicy, zatrudniani w szkołach, systemie opieki zdrowotnej, rolnictwie itd., “będš mogli póŸniej zdecydować, czy chcš kontynuować pracę na zachodzie czy też szukać szczęœcia w rozwiniętych regionach kraju”, oœwiadczył Zhao Jong z KC KZMCh. Ogromna liczba chętnych œwiadczy o trudnoœciach w znalezieniu pracy przez absolwentów chińskich uczelni. Według agencji Xinhua w tym roku będzie ich 2,12 miliona – o 620 tysięcy więcej niż w 2002.

6.000 ochotników wydaje się liczbš niewielkš w stosunku do ogromnej powierzchni regionu, który obejmuje miasto Chongqing, prowincje Sichuan, Guizhou, Yunnan, Shaanxi, Gansu, Qinghai oraz regiony autonomiczne: TRA, Ninxia, Xinjiang, Mongolię Wewnętrznš i Guangxi (choć dwa ostatnie nie leżš na zachodzie ChRL, objęto je strategiš rozwijania “ziem zachodnich”).

Li Dezhu, jeden z założycieli Grupy Inicjatywnej ds. Zachodniego Rozwoju przy Radzie Państwa, już przed trzema laty twierdził, że “dwukierunkowy przepływ ludnoœci” jest “trendem nieuchronnym” (Qiu Shi, 1 czerwca 2003). Mieszkańcy prowincji zachodnich migrujš na wschód w zwišzku z dynamicznym rozwojem wybrzeża, ale “po wprowadzeniu zakrojonego na wielkš skalę programu na coraz szybciej rozwijajšcy się zachód napłynie wielu zdolnych ludzi, jeœli państwo wesprze regiony zachodnie politycznie i kapitałowo. Będziemy mieli wówczas do czynienia ze zjawiskiem “odlotu pawia na zachód”.

Zmiana przepisów meldunkowych

Reforma systemu meldunkowego z pewnoœciš przyspieszy napływ chińskich robotników i absolwentów wyższych uczelni na tereny tybetańskie. Do tej pory Chiny wymagały ponownej rejestracji przy zmianie miejsca zamieszkania. Reformę, której inicjatorem jest ponoć wpływowy przedstawiciel partyjnego “betonu” Luo Gan, wprowadza się w całym kraju. Łšczy się ona z programem rozwijania ziem zachodnich i ma ułatwiać Chińczykom podejmowanie pracy w tym regionie przy jednoczesnym zachowaniu meldunku – a więc możliwoœci powrotu – w miejscu urodzenia.

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego ogłosiło w sierpniu, że Chiny zliberalizujš przepisy meldunkowe w regionach zachodnich, “aby zachęcić do imigracji absolwentów wyższych uczelni i inwestorów” (China Daily, 8 sierpnia). Absolwenci i inwestorzy mogš zachować stary lub przenieœć meldunek do miejsca zamieszkania na zachodzie, a mieszkańcy miast, którzy zdecydowali się na pracę w regionach wiejskich, zostać przy rejestracji w mieœcie.

O wprowadzanych obecnie zmianach mówiło się i pisało w Chinach od kilku lat. “Celem nowej polityki – informowała 14 lipca 2000 Xinhua – jest stworzenie lepszej atmosfery dla strategii zachodniego rozwoju i zachęcenie do rozsšdnej, zorganizowanej migracji”. 27 grudnia 2001 Xinhua opublikowała okólnik Rady Państwa dotyczšcy polityki rozwijania regionów zachodnich, który zapowiadał zmianę przepisów meldunkowych. “Wszyscy ze stałym, legalnym meldunkiem i stałš pracš lub Ÿródłem utrzymania w mieœcie poniżej szczebla prefektury (oraz w miastach prefekturalnych) lub małych miasteczkach w regionie zachodnim będš mogli, jeœli zachcš, wystšpić o formalny meldunek miejski. Popiera się racjonalne przemieszczanie nadwyżki wiejskiej siły roboczej oraz umiarkowany przepływ ludnoœci między regionami”.

Reforma tworzy ramy prawne dla trwajšcego od lat przepływu ludnoœci w Chinach. Pozwala na czasowš migrację przy zachowaniu bezpieczeństwa, jakie daje meldunek w miejscu urodzenia, i możliwoœci powrotu w rodzinne strony. Nie ulega wštpliwoœci, że w praktyce łatwiej będzie uzyskać meldunek w regionach zachodnich – gdzie władze potrzebujš siły roboczej – niż np. w Pekinie. Nowe przepisy ułatwiš też Chińczykom osiedlanie się w Tybecie. Według przepisów, które podano do wiadomoœci publicznej w paŸdzierniku 2000, studenci i inwestorzy będš tu mogli uzyskać stały meldunek po trzech latach pobytu, co na dłuższš metę może zmienić proporcje etniczne w regionach tybetańskich.