Byli tybetańscy więŸniowie polityczni wyrażajš zaniepokojenie losem skazanych osadzonych w “bloku karnym” Drapczi – “więzienia nr 1 Tybetańskiego Regionu Autonomicznego” – za udział w protestach, do których doszło podczas wizyt delegacji ONZ w paŸdzierniku 1997 i Trójki Unii Europejskiej w maju 1998 roku. Na oddziale nazywanym Conkhul (areszt) IX panujš najgorsze warunki w więzieniu. Większoœć przetrzymywanych tam skazanych obowišzuje zaostrzony reżim – kara za nieokazywanie “prawdziwej skruchy” za “zbrodnie” polityczne lub udział w pokojowych protestach.

Takna Dzigme Sangpo, sędziwy nauczyciel, który spędził w więzieniu 32 lata i uzyskał zwolnienie warunkowe w marcu 2002, był przetrzymywany na tym bloku – za udział w symbolicznym proteœcie w sierpniu 2001 roku – przez ostatnich osiem miesięcy pobytu w Drapczi. “Nazywamy je ciemnymi celami – mówi mieszkajšcy obecnie w Szwajcarii Dzigme Sangpo. – W małych, ciemnych celach tego oddziału trzymajš tylu więŸniów. Bardzo się o nich niepokoję”.

Blok karny powstał prawdopodobnie w 2000 roku. Osadzono w nim wielu więŸniów politycznych, którzy wznosili niepodległoœciowe okrzyki 1 i 4 maja 1998 roku. Karma Sonam, więzień kryminalny z Kardze (chiń. Ganzi) w Sichuanie, jeden z inicjatorów protestu z 1 maja, przebywa na oddziale IX od chwili jego utworzenia. Wiarygodne Ÿródło twierdzi, że do tej pory nie odzyskał prawa do przyjmowania odwiedzin.

1 maja 1998 więŸniowie kryminalni i polityczni zostali wyprowadzeni na plac apelowy, na którym miała się odbyć ceremonia podniesienia chińskiej flagi. Karma Sonam i inni skazani zaczęli wznosić okrzyki niepodległoœciowe i hasła poparcia dla Dalajlamy; dołšczyli do nich więŸniowie polityczni. Strażnicy pobili więŸniów politycznych i innych uczestników protestu, a następnie osadzili ich w izolatkach. Na skutek brutalnego bicia i tortur w trakcie protestów i po nich zmarło pięć mniszek i trzech mnichów. 4 maja Drapczi odwiedzili ambasadorzy Trójki UE, ale nie zauważyli żadnych oznak niepokojów.

27 i 28 listopada odbędzie się kolejna runda rozmów na temat praw człowieka między Uniš Europejskš i ChRL. Przedstawiciele UE majš przekazać Pekinowi listę około 65 chińskich, tybetańskich i ujgurskich więŸniów politycznych. Nie wiadomo, czy znajdš się na niej skazani, których wyroki podniesiono po “majowych protestach” w Drapczi.

Mnisi na oddziale IX

Wiosnš 2001 roku na blok karny przeniesiono dwóch mnichów, Ngałanga Nimę i Ngałanga Sungraba. Obaj mieli udzielać “niezadowalajšcych” odpowiedzi podczas sesji reedukacji politycznej. ródło International Campaign for Tibet twierdzi, że Ngałang Sungrab, trzydziestokilkuletni mnich klasztoru Drepung z lhaskiego okręgu Lhundrub, został już zwolniony z Drapczi. Byli więŸniowie informujš, że był w bardzo ciężkim stanie – 4 maja 1998 został postrzelony w brzuch, kiedy biegł w kierunku więziennej bramy. Ngałang Nima z okręgu Pasze prefektury Czamdo TRA najprawdopodobniej nadal jest osadzony w celi bloku karnego.

Na oddział IX składajš się 24 cele. Dwie służš za karcery, 21 za cele dwuosobowe, a jedna pełni funkcję magazynu. Najczęstszš przyczynš przeniesienia na blok karny jest udzielanie niewłaœciwych odpowiedzi podczas “badania” poglšdów politycznych skazanych. Każda cela ma niewielki, ogrodzony murem dziedziniec, ale więŸniowie, których obowišzuje zaostrzony reżim, nie mogš wychodzić na spacery. Brak odpowiedniego systemu wentylacyjnego sprawia, że latem w celach panuje nieznoœny upał, a zimš mróz. Byli więŸniowie twierdzš, że jeœli na ten oddział wpuszcza się goœci, odwiedziny sš bardzo krótkie. Częœć osadzonych zmusza się do wyczerpujšcych ćwiczeń. Sš przy tym brutalnie bici.

WięŸniowie kryminalni

Takna Dzigme Sangpo był osadzony na oddziale IX z dwoma więŸniami kryminalnymi – Sonamem Cełangiem i Tringš, którzy brali udział w protestach politycznych podczas wizyty delegacji Grupy Roboczej ONZ ds. Arbitralnych Uwięzień w paŸdzierniku 1997 roku. Sonam Cełang krzyknšł “Niech żyje Dalajlama” i został za to ukarany podniesieniem wyroku o pięć lat. Kary Tringi i Łangdu zwiększono o co najmniej trzy lata. Ngałang Sangdrol, mniszka, która spędziła w więzieniu 11 lat i uzyskała zwolnienie warunkowe w paŸdzierniku 2002 roku, widziała, jak potraktowano Sonama po wyjœciu przedstawicieli ONZ. “Postanowili dać nam lekcję i zwołali wiec. To było przerażajšce. Zwišzali mu ręce na plecach i wlekli go po ziemi. Chcieli, żeby opuœcił głowę, ale on trzymał jš wysoko. Patrzył na nas i nawet próbował się uœmiechać”.

Łangdu nie jest osadzony na bloku karnym, ponieważ “uznał swojš winę”. Byli więŸniowie mówiš, iż skazani, którzy oœwiadczš, że ich polityczne protesty były błędem, sš przenoszeni na oddziały o normalnym reżimie.

Na oddziale karnym przebywa również Lodro Gjaco, trzydziestosiedmioletni tancerz, którego skazano na 15 lat więzienia za zabójstwo. Jego wyrok podniesiono o szeœć lat za udział w proteœcie politycznym w 1995 roku. W listopadzie 2000 przeniesiono go do bloku IX.

Obawy o stan zdrowia dwóch więŸniarek politycznych

Komendantura Drapczi stara się oddzielać więŸniów politycznych od kryminalnych, by ci pierwsi nie “zatruwali” innych “separatystycznymi ideami”. Obawy władz wydajš się potwierdzać wspólne, “majowe” demonstracje oraz coraz częstsze protesty polityczne więŸniów kryminalnych. Zdarza się jednak, że w celach “politycznych” osadza się więŸniów kryminalnych jako informatorów.

Kiedy Ngałang Sangdrol opuszczała Drapczi, od koleżanek odizolowano i osadzono w celach “kryminalnych” dwie więŸniarki polityczne: czterdziestokilkuletniš Anu i dwudziestokilkuletniš Dziangczub Dolmę (imię œwieckie Palkji). Dziangczub Dolma, mniszka z klasztoru Galo, została aresztowana w lutym 1995 roku; jej wyrok podniesiono do 11 lat po majowych protestach. Jest ciężko chora i ma problemy psychiczne. Anu trafiła do Drapczi w marcu 2001. Pracowała w Lhasie jako krawcowa. Chodzi o kulach. Kiedy miała 13 lat, straciła nogę, potršcona przez wojskowš ciężarówkę. Byłe więŸniarki twierdzš, że cierpi na chroniczne bóle głowy. Nie wiadomo, za co została skazana, ale wydaje się, że podejrzewano jš o kontakty z tybetańskim rzšdem emigracyjnym i posiadanie “separatystycznych” materiałów, takich jak wykłady Dalajlamy. Zły stan zdrowia obu kobiet najwyraŸniej pogorszył się na skutek stresów i lęku przed donosicielkami.