Władze Lhasy planujš wyburzenie większej częœci pozostałoœci wioski Szol u stóp pałacu Potala, dawnej zimowej rezydencji Dalajlamów. Jej miejsce ma zajšć plac i muzeum. Komitet Œwiatowego Dziedzictwa Kulturowego, który nadzoruje wdrażanie Konwencji UNESCO w sprawie ochrony œwiatowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, wyraził zaniepokojenie tymi planami. Mieszkańcy i kupcy z Szolu musieli opuœcić swoje domy i zostali przeniesieni do nowszych budynków w “nowym Szolu” na tyłach Potali.

Z Lhasy napływajš też liczne raporty o dramatycznych zmianach, jakie zaszły w mieœcie w cišgu ostatniego roku. Lawinowo roœnie liczba chińskich sklepów i straganów w tybetańskim sercu stolicy, Barkhorze, a na tybetańskš starówkę wprowadzajš się chińskie rodziny.

W latach 1994-95 wyburzono tzw. “zewnętrzny Szol”, czyli domy stojšce poza murami warownymi, by zbudować tam Plac Potala. Pozostałoœci wioski cieszyły się ogromnš popularnoœciš wœród turystów, którzy robili tu zakupy na tybetańskich straganach po zwiedzeniu pałacu i oglšdali stare zabudowania. Architekci Amud Sinding Larsen i Knud Larsen uznali te “tradycyjne budynki chronione wysokš œcianš” za “żywš częœć historii Tybetu” (Lhasa Atlas, Serindia 2001). Wyburzenie głównej częœci wioski w połowie lat dziewięćdziesištych było katastrofš dla wielu tybetańskich mieszkańców Lhasy i wywołało protesty niektórych urzędników.

Komitet Œwiatowego Dziedzictwa Kulturowego, który obradował w Paryżu od 30 czerwca do 5 lipca 2003 roku, wezwał władze do zrewidowania planów rozbudowy Lhasy. W zeszłym roku œwiatowe protesty wywołało wyburzenie tradycyjnego kompleksu na rogu Dekji Szar Lam (chiń. Beijing Dong Lu) i Mencikhang Lam w pobliżu Dżokhangu. Budynki te stanowiły częœć Lingkoru, tradycyjnej trasy lhaskich pielgrzymek. “Należy zatrzymać wyburzenia zwłaszcza w regionie Szolu – stwierdził Komitet w opublikowanym w zeszłym miesišcu raporcie. – Jeœli, w wyjštkowych okolicznoœciach, sš one absolutnie niezbędne, nowo wznoszone budynki powinny odpowiadać historycznemu charakterowi tego miejsca”. Komitet wezwał też UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oœwiaty, Nauki i Kultury) oraz ICOMOS (Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków) do udzielenia władzom chińskim pomocy w “opracowaniu i uwspółczeœnieniu wszechstronnego planu ochrony, który pozwoli na optymalne wykorzystanie należšcego do kompleksu pałacu Potala regionu Szolu, aby zachować tradycyjnš strukturę miejskš przy zmianie charakteru przeznaczenia starych budynków”. Raport był owocem wizyt w Lhasie ekspertów UNESCO i ICOMOS w paŸdzierniku 2002 i kwietniu 2003 roku. Plany zastšpienia pozostałoœci Szolu brukowanym placem i muzeum kłócš się więc z zaleceniami UNESCO i Komitetu Œwiatowego Dziedzictwa Kulturowego.

Dramatyczne zmiany w Lhasie
 

Z napływajšcych z Lhasy raportów wynika, że coraz więcej chińskich rodzin sprowadza się na otaczajšcy Dżokhang Barkhor. Do tej pory nie było tu żadnych chińskich mieszkańców. “To największa zmiana, jaka zaszła w zeszłym roku – mówi zachodni obserwator, który regularnie odwiedza Lhasę – i największy szok, jaki przeżyłem tego lata”. Podobnie jak w Szolu, i tu zamknięto tybetańskie targowisko. Przyczynš sš prace budowlane – zakładanie nowych instalacji wodnych i kanalizacyjnych. Władze twierdzš, że targowisko zostanie póŸniej otwarte. Władze majš plan nadania “tybetańskiego” charakteru ulicy Juthok Lam, która prowadzi z Barkhoru do Potali. W tej chwili stojš na niej pulsujšce neony oraz oœmiometrowe plastikowe palmy, plastikowe grzyby, plastikowe pnie i plastikowe głazy. Z zainstalowanych na nich głoœników płynie chiński pop. Wszystko to razi tybetańskich mieszkańców miasta. Przewodniczšcy rzšdu Tybetańskiego Regionu Autonomicznego powiedział nawet zachodnim dziennikarzom, że to “szpetna ulica bez żadnych cech lokalnych”. “Wznoszenie nowych budynków – dodał – wišże się z pewnymi problemami, które należy rozwišzać. Musimy pracować, aby zapewnić im tybetański charakter” (The Guardian, 30 sierpnia). [powrót]