27 stycznia agencja Xinhua opublikowała pełny komunikat w sprawie “utrzymania” wyroków Tulku Tenzina Delka – kara œmierci w zawieszeniu na dwa lata, i Lobsanga Dhondupa – kara œmierci. Jako pierwszy powód skazania w obu przypadkach wymienia “podżeganie do podzielenia macierzy” – przestępstwo o charakterze politycznym. Inne – “planowanie wybuchów” przez Tulku Tenzina Delka i “planowanie wybuchów oraz nielegalne posiadanie broni palnej i amunicji” przez Lobsanga Dhondupa – umieszcza na miejscu drugim. To pierwsze od ponad dziesięciu lat kary œmierci, wymierzone Tybetańczykom w sprawie o charakterze politycznym.

Pięćdziesięciodwuletni Tulku Tenzin Delek – słynny nauczyciel buddyjski i działacz społeczny, cieszšcy się ogromnym autorytetem wœród Tybetańczyków z Tybetańskiej Prefektury Autonomicznej Kardze (chiń. Ganzi) prowincji Sichuan – wielokrotnie narażał się władzom, otwarcie deklarujšc lojalnoœć wobec Dalajlamy, odbudowujšc kolejne klasztory, zakładajšc szkoły, sierocińce i domy starców, protestujšc przeciwko karczowaniu tybetańskich lasów i pełnišc rolę mediatora w lokalnych konfliktach. Władze Kardze próbowały go aresztować co najmniej dwukrotnie – w 1998 i 2000 roku. Uratowały go kierowane do Pekinu petycje z podpisami dziesištków tysięcy mieszkańców regionu. Po zatrzymaniu Tulku Tenzina Delka w kwietniu zaszłego roku tybetańskie Ÿródła zgodnie alarmowały, że tym razem Chińczycy mu “nie odpuszczš” i “wrobiš w coœ bardzo poważnego”.

Dwudziestooœmioletni Lobsang Dhondup był kiedyœ mnichem, póŸniej prowadził interesy. Niektóre Ÿródła – w tym chińskie media – nazywały go “asystentem” Tulku Tenzina Delka, wielu Tybetańczyków utrzymuje jednak, że nie łšczyły ich żadne bliskie więzi.

W obronę obu oskarżonych zaangażowali się chińscy intelektualiœci – wydarzenie bezprecedensowe – zwłaszcza słynny pisarz i historyk Wang Lixiong, który już kwietniu 2002 pisał, że wyrok skazujšcy zapadł na długo przed rozpoczęciem procesu.

Jedynym wymienionym przez Xinhua “dowodem” winy skazanych jest “pojmanie” Lobsanga Dhondupa (3 kwietnia 2002) w kilka minut po wybuchu bomby w Czengdu (stolica prowincji Sichuan) “w pobliżu miejsca zbrodni” oraz “przyznanie się oskarżonych”. W zamachu tym kilka osób odniosło obrażenia – chińskie Ÿródła mówiły to o trzech, to o 12 rannych. Nie było ofiar œmiertelnych. Naoczni œwiadkowie informowali, że 2 grudnia podczas rozprawy w Kardze, na której zapadły utrzymane w niedzielę wyroki, obaj oskarżeni krzyczeli, że sš niewinni i że postawiono im sfabrykowane zarzuty. Od połowy lat dziewięćdziesištych, po kolejnych eksplozjach w prefekturze Kardze – m.in. w Njagczu (chiń. Yajiang) i Lithangu (chiń. Litang) – torturowano wielu zatrzymanych Tybetańczyków, by zmusić ich do przyznania się do winy. Co najmniej jedna osoba zginęła w areszcie œledczym. Skazujšc na œmierć Lobsanga Dhondupa, władze prowincji Sichuan przy okazji “rozwišzały” sprawy kilku wczeœniejszych zamachów bombowych.

Xinhua informuje, że rozprawa apelacyjna była niejawna, “ponieważ niektóre z przestępstw oskarżonych zwišzane były z tajemnicami państwowymi”. W pierwszym procesie nie wspominano o żadnych “tajemnicach państwowych”. Choć Chiny rutynowo utajniajš procesy polityczne, niemal nieodmiennie powołujš się wówczas na “względy bezpieczeństwa państwa”. Niezależni eksperci spekulujš, że może się to wišzać z oœwiadczeniem, które Tulku Tenzin Delek nagrał w więzieniu w Darcedo (chiń. Kangding) i które udało się przekazać za granicę. Zapewniał w nim o swojej niewinnoœci, mówił, iżzostał fałszywie oskarżony i że aresztowano go tylko dlatego, że “Chińczykom nie podoba się to, co robi i mówi”, oraz podkreœlał swoje oddanie dla Dalajlamy. Nie ulega wštpliwoœci, że nie mógł nagrać tej taœmy bez pomocy innych osób. Sugerowałoby to jednak, że podczas “rozprawy apelacyjnej” sšdzono go za nowe “przestępstwo”.

Chińskie i tybetańskie Ÿródła utrzymywały zgodnie, że obaj skazani odwołali się od wyroków. Agencja Xinhua podaje jednak, że Lobsang Dhondup “przyjšł” swój wyrok i nie wniósł apelacji, informujšc przy tym, że Tulku Tenzina Delka reprezentowało dwóch adwokatów z Kardze. Do końca nie dopuszczono więc doń wynajętych przez krewnych znanych obrońców z Pekinu.

Według niektórych Ÿródeł Lobsanga Dhondupa stracono w niedzielę o siódmej rano. Eksperci podkreœlajš, że rozprawa – która miała odbyć się w “niedzielę rano” – musiała więc zaczšć się bardzo wczeœnie lub być niezwykle krótka. Wczeœniej Pekin zapewniał œwiat (m.in. Unię Europejskš, administrację Stanów Zjednoczonych i polskich polityków), że “nowy proces” będzie uczciwy i, z uwagi na “skomplikowany charakter sprawy” – “długi”.

Tybetańskie Ÿródła informujš, że obwieszczenie o egzekucji Lobsanga Dhondupa zawieszono na œcianie budynku sšdu w Kardze w niedzielę około południa. Do wieczora nie wydano rodzinie ciała zabitego, a Pekin nie odniósł się do informacji œwiatowych mediów o egzekucji.

Podobnych “wštpliwoœci” jest znacznie więcej.

Organizacje tybetańskie i najważniejsze organizacje praw człowieka – niniejszym dołšcza do nich również Helsińska Fundacja Praw Człowieka – wystosowały ostre protesty, uznajšc rozprawę Lobsanga Dhondupa i Tulku Tenzina za całkowicie sprzecznš z zasadami uczciwego procesu.