Chiny ukończyły budowę brukowanej drogi do Gjaplungu, który dzieli tylko szeœć kilometrów od granicznej przełęczy Nangpa-la. Położona na wysokoœci 5.716 m n.p.m. przełęcz jest głównym szlakiem uchodŸców z Tybetu.

Leżšcy na wysokoœci ponad 4.870 m n.p.m. Gjaplung będzie najwyżej położonym posterunkiem chińskiej straży granicznej. Nowa droga umożliwi transport materiałów budowlanych do tego górskiego regionu. Do tej pory nie było tu żadnego zaplecza i patrole służb bezpieczeństwa musiały rozbijać namioty. Gjaplung jest tradycyjnym tybetańskim obozowiskiem; z jego niskich, kamiennych chatek korzystali kupcy, wędrujšcy dawnym szlakiem karawan.

Lokalne Ÿródła twierdzš, że budowę drogi ukończono w cišgu trzech ostatnich miesięcy. W zeszłym roku wzniesiono most w wiosce Dzibuk, by przetransportować ciężkie maszyny budowlane.

Nowa droga jest wspólnym przedsięwzięciem Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (AL-W) i Ludowej Policji Zbrojnej (LPZ) – paramilitarnej formacji, którš wyodrębniono z AL-W na poczštku lat osiemdziesištych. LPZ odpowiada za bezpieczeństwo wewnętrzne, kontrolowanie granic i ochronę budynków publicznych (w tym więzień). Jej funkcjonariusze patrolujš górskie szlaki, którymi próbujš uciekać do Nepalu Tybetańczycy.

Do tej pory główny posterunek LPZ znajdował się w oddalonym o 25 km od przełęczy Tragmarze. Tybetańscy uchodŸcy pokonujš ten odcinek w cišgu dwóch, trzech dni, wędrujšc tylko nocami. Dotarcie do samego Tragmaru zabiera im z reguły od czterech dni do tygodnia. Tybetańczycy informujš, że w zeszłym roku funkcjonariusze służb bezpieczeństwa zainstalowali oœwietlajšce szlak reflektory.

Na posterunku w Tragmarze sš małe, betonowe cele, w których przetrzymuje się Tybetańczyków złapanych na próbie przekroczenia granicy. Byli więŸniowie, którym udało się póŸniej uciec z Tybetu, twierdzš, że po dwóch lub trzech dniach zatrzymanych przewozi się do więzienia Njari w Szigace, gdzie spędzajš zwykle od dwóch do trzech miesięcy.

W cišgu ostatnich dwóch lat Chiny drastycznie zaostrzyły kontrolę granicy z Nepalem. Wiadomo również, że w tym okresie funkcjonariusze patrolujšcy przełęcz Nangpa-la otwierali ogień do tybetańskich uchodŸców.

“Podczas kampanii Mocnego Uderzenia – donosiła agencji Xinhua w paŸdzierniku 2001 roku – oficerowie i żołnierze straży granicznej zmagajš się z mrozem i ekstremalnymi warunkami, strzegšc stabilizacji na rubieżach Macierzy. Przełęcz Nangpa-la była zawsze “złotym szlakiem” dla ludzi, usiłujšcych przekraœć się przez granicę. Funkcjonariusze, choć wymaga to dwugodzinnego marszu z ich prowizorycznych kwater, patrolujš jš każdej nocy. Odziani w skórzane czapy i ciężkie szynele brodzš po pas w lodowatych strumieniach i wspinajš się na dwie strome góry, które nawet latem pokrywa œnieg”.

W zeszłym roku zachodni himalaiœci byli dwukrotnie œwiadkami ostrzelania tybetańskich uchodŸców przez chińskš straż granicznš. Chińczycy przekraczali również granicę, kontynuujšc poœcig na terytorium Nepalu.

“Prowadziliœmy w tej sprawie dochodzenie – powiedział ICT policjant z Namcze Bazar, największej wioski po nepalskiej stronie Nangpa-la. – ZnaleŸliœmy co najmniej tuzin łusek. Niektóre aż w Khandziungu”. Nepal nie wystosował jednak wówczas żadnego oficjalnego protestu.

W połowie paŸdziernika chińska straż graniczna otworzyła ogień do grupy 34 tybetańskich uchodŸców, którzy próbowali przedostać się do Nepalu przez przełęcz Nangpa-la. Do incydentu doszło o dwa kilometry za Gjaplungiem, w pobliżu lodowcowego jeziora Co Tangjura.

“Kiedy zaczęli strzelać z karabinów maszynowych, rozbiegliœmy się na wszystkie strony – powiedział ICT dwudziestopięcioletni uchodŸca, któremu udało się dotrzeć do Katmandu. – Niektórzy uciekali z powrotem, byle dalej od żołnierzy. Ukrywaliœmy się przez wiele godzin. Przełęcz przekroczyliœmy w œrodku nocy. Byliœmy tak przerażeni, że szliœmy cały następny dzień”.

Z tej grupy do Nepalu przedostało się tylko 17 osób. Nie wiadomo, co stało się z pozostałymi i czy ktoœ został postrzelony.

Na poczštku wrzeœnia na przełęczy Nangpa-la zginęła siedemnastoletnia Tybetanka. “Uznaliœmy, że bezpieczniej iœć w nocy, ale zgubiliœmy drogę – powiedział ICT jeden z jej towarzyszy. – Potknęła się i wpadła w głębokš, lodowš szczelinę. Zwišzaliœmy wszystkie paski i koszule, żeby jš wycišgnšć, ale lina cišgle pękała. Po pewnym czasie przestaliœmy słyszeć jej głos”.

14 listopada 2003 roku ambasador ChRL w Nepalu Sun Heping oœwiadczył, że jego rzšd zrobi wszystko, by powstrzymać uciekinierów z Tybetu. “Między nami [Chinami i Nepalem] nie ma problemu tybetańskich uchodŸców – cytowała agencja AFP. – Problemy stwarzajš nielegalni imigranci, którzy przekraczajš granicę Nepalu”.

Według prochińskiego “Przeglšdu Ludowego” Sun miał też powiedzieć, że tybetańscy uchodŸcy przekraczajš granicę “siłš i bez żadnego istotnego powodu. Stali się już plagš i międzynarodowym problemem na całym œwiecie”.

Rokrocznie ucieka do Indii około 2.500 Tybetańczyków. Ponad 30 procent uciekinierów to dzieci, które nie ukończyły osiemnastego roku życia. Chcš zdobyć tybetańskie wykształcenie, którego nie mogš uzyskać we własnym kraju. Czwarta częœć uchodŸców to mnisi i mniszki, uciekajšcy przed chińskimi represjami i brakiem swobód religijnych.