TCHRD Update

15 lipca 1998

Nałang Dekji, dwudziestopięcioletnia mniszka z klasztoru Poto w Phenpo Lhundup, została zatrzymana w 1995 roku za udział w demonstracji. Przetrzymywano jš w areszcie Guca, a potem skazano na szeœć lat reformy przez pracę w Drapczi. Pochodzšca z lhaskiego okręgu Damszung mniszka była umierajšca, gdy przewieziono jš Regionalnego Szpitala Wojskowego w Lhasie 5 stycznia 1998. Zmarła szesnaœcie dni póŸniej, 21 stycznia.

D., Tybetańczyk, który musi pozostać anonimowy, odwiedzał Nałang co miesišc. Od niego wiemy, że stan mniszki był skutkiem bicia i że przed wtršceniem do więzienia cieszyła się ona dobrym zdrowiem.

5 stycznia 1998 przyjęto jš do Regionalnego Szpitala Wojskowego w Lhasie. Ani rodziców Nałang, ani D. nie poinformowano o pogorszeniu jej stanu zdrowia i o hospitalizacji. Rodziców powiadomiono o chorobie Nałang dopiero po jej œmierci 21 stycznia.

Rodziców przywieziono z okręgu Damszung samochodem, ale przez trzy dni nie chciano im wydać ciała córki. W tym czasie zwłoki leżały w więzieniu Drapczi i nikomu, nawet rodzicom, nie pozwolono na zbliżenie się do nich i odprawienie tradycyjnych tybetańskich rytuałów, takich jak przykrycie ciała khatagiem, białš jedwabnš szarfš.

23 stycznia 1998 odbył się “pogrzeb przez powietrze” (tradycyjny rytuał tybetański, podczas którego ćwiartuje się zwłoki i ofiarowuje je drapieżnym ptakom - dla buddystów jest to ostatni akt miłosierdzia i szczodroœci) w pobliżu klasztoru Sera. D. miał być na pogrzebie i od 4 rano czekał przy bramie œwištyni na ciało. Wyznaczono więziennego strażnika, którego zadaniem było obserwowanie uczestników pogrzebu. Około 4.30 zwłoki Nałang przywiozło pięciu strażników. D., który wzišł na siebie pełnš odpowiedzialnoœć za ewentualne “incydenty”, uzyskał zgodę na zwyczajowe przeniesienie zwłok wokół Barkhor (lhaski plac targowy) i Lingkor (droga pielgrzymów wokół œwištyni Dżokhang).

Podczas pogrzebu D. nie pozwolono podejœć do zwłok. Kiedy togden (mężczyzna prowadzšcy pogrzeb “przez powietrze”) rozcišł ciało, D. wyrwał się strażnikom, żeby na nie spojrzeć, ale natychmiast został odcišgnięty. D. zdołał jednak rzucić okiem na zwłoki; twierdzi, że widział rany i że twarz Nałang pokrywały czerwone i granatowe sińce.

Po zakończeniu pogrzebu strażnicy odjechali do Drapczi. Wieczorem D. odnalazł togdena, który powiedział mu, że “zmarła była brutalnie bita. Musiała mieć wylew krwi do mózgu, który zrobił się czerwono-niebieski. O biciu œwiadczyły też podobne zmiany na łopatkach”.

D. zwrócił się do komendantury Drapczi o pomoc dla rodziców Nałang, którzy sš bardzo starzy i biedni. Nie mieli pieniędzy na powrót do domu. Więzienie wypłaciło im 500 yuanów (około 60 USD) i odesłało ich do Damszung.

W kilka godzin po zakończeniu pokojowej demonstracji na Barkhor, dwudziestojednoletni Lobsang Legden leżał martwy na podłodze lhaskiego komisariatu. Był 1 paŸdziernika 1987 roku. Mnich z klasztoru Sera został zastrzlony przez chińskich policjantów, którzy grozili broniš grupie około pięćdziesięciu aresztowanych tego dnia demonstrantów.

Lobsang Legden urodził się w 1966 roku w Takphu, w okręgu Meldro. Był trzecim z czterech synów Łoesera i Ali.

Kiedy ukończył osiem lat, zaczšł naukę w mangcug, lokalnej szkole. W 1983 roku wstšpił do klasztoru Sera i został mnichem. Grał na rogu podczas religijnych uroczystoœci.

1 paŸdziernika 1987, w rocznicę utworzenia Chińskiej Republiki Ludowej, 43 mnichów klasztoru Sera zorganizowało demonstrację; Lobsang był jednym z inicjatorów protestu.

Mnisi ruszyli do Lhasy przed œwitem. Grupa rozproszyła się i wmieszała w tłum na uliczkach prowadzšcych na Barkhor, główny rynek Lhasy.

Protest rozpoczšł się o 9.30. Do mnichów przyłšczyło się wielu œwieckich. Demonstranci trzykrotnie przemaszerowali wokół Barkhor, a potem ruszyli w kierunku komisariatu. Drogę zablokowały samochody policyjne i funkcjonariusze Biura Bezpieczeństwa Publicznego (BBP). W chwilę póŸniej aresztowano pięćdziesięciu demonstrantów, w tym Lobsanga Legdena.

Aresztowanych zagnano na dziedziniec komisariatu; zaryglowano bramę i zastawiono jš policyjnymi samochodami. Zgromadzeni przed posterunkiem domagali się uwolnienia zatrzymanych, ci zaœ zaczęli modlić się o zdrowie i długie życie Dalajlamy, krzyczeli też: “Wolny Tybet!”.

Policjanci próbowali uciszyć zatrzymanych, strzelajšc w mur posterunku. Nie zdało się to na nic, wymierzyli więc w aresztowanych.

Kula ugodziła Lobsanga w prawš skroń. Zginšł na miejscu. Tłum przed komisariatem rozpierzchł się w jednej chwili.

Po kilku dniach poszukiwań krewni Lobsanga znaleŸli jego zwłoki w kostnicy lhaskiego Szpitala Ludowego. Za wydanie ciało zażadano od nich 600 yuanów (wówczas około 750 USD). Po trwajšcych siedem dni tradycyjnych rytuałach zwłoki Lobsanga poddano kremacji w Paphongkce na przedmieœciach Lhasy.