W roku 2000 tematem wiodšcym w Tybecie była obsesja Pekinu na punkcie stabilizacji i kontroli. Chiny pozostajš jednym z kilku państw, w których naruszenia praw człowieka oraz œcisły nadzór i represje wobec obywateli majš charakter instytucjonalny. Chiny majš za nic fundamentalne prawa polityczne i obywatelskie, takie jak wolnoœć słowa czy prawo do zgromadzeń.
 W minionym roku Pekin utrwalał stare i narzucał nowe restrykcje, by wzmocnić kontrolę nad Tybetem. Dotyczyły one przede wszystkim działalnoœci religijnej i politycznej: instytucje religijne poddano większej kontroli, obowišzywał zakaz wystawiania zdjęć Dalajlamy, na jeszcze większš skalę inwigilowano tybetańskie kadry.
 W tym samym roku Pekin rozpaczliwie próbował poprawić swój wizerunek na arenie międzynarodowej. Uruchomiono machinę propagandowš – wydajšc m.in. białš księgę o Tybecie – by przekonać œwiat, że Chiny dokonały ogromnego postępu w dziedzinie praw człowieka i ochrony kultury Tybetu. Chiny podpisały nawet Memorandum Zrozumienia z Wysokim Komisarzem ONZ ds. Praw Człowieka w sprawie standardów owych praw.
 Od połowy lat dziewięćdziesištych Pekin zabiegał o odejœcie od „postawy konfrontacyjnej”, jakš przyjęło wiele państw wobec kwestii [naruszania] praw człowieka w Chinach, na rzecz pozwalajšcego na zachowanie twarzy „dialogu dwustronnego”. Poważne pogorszenie sytuacji w dziedzinie praw człowieka w Chinach i Tybecie stawia pod znakiem zapytania skutecznoœć nowej strategii. Ostatni raport parlamentu brytyjskiego mówi jasno o jałowoœci takich rozmów i wzywa rzšd do zajęcia bardziej stanowczej postawy.
 W minionym roku najsurowsze represje spadły na wolnoœć religii. Nowe ograniczenia dotyczyły całej – bez żadnych wyjštków – populacji tybetańskiej. Władze posunęły się nawet do prowadzenia rewizji w domach zwykłych obywateli w poszukiwaniu ołtarzy, pism buddyjskich i zdjęć Dalajlamy.
 Nowego impetu nabrała kampania „reedukacji patriotycznej”, której celem jest indoktrynowanie duchownych i całego społeczeństwa przeciwko Dalajlamie i jego „klice” oraz fundamentom kultury i religii Tybetu. Odpowiedzialne za tę kampanię „grupy robocze” kierowano nawet do klasztorów położonych w najodleglejszych i najbardziej odludnych regionach kraju. „Reedukacja patriotyczna” nie zachwiała jednak wiarš, jakš Tybetańczycy darzš Dalajlamę. Wiele osób, które protestowały przeciwko kampanii, skazano lub wydalono z klasztorów.
 W roku 2000 wzrosła obsesja władz na punkcie „komunistycznej lojalnoœci” kadr i urzędników państwowych wszystkich szczebli administracji „Tybetańskiego Regionu Autonomicznego”. Ludzie ci byli inwigilowani i poddawani testom lojalnoœci wobec partii. Kontrolowano nie tylko gorliwoœć, z jakš wykonujš polecenia służbowe, ale i naruszano ich prywatnoœć.
 Każdego roku - nawet zimš - gdy jest to najtrudniejsze, tysišce Tybetańczyków szukajš wolnoœci, uciekajšc przez Himalaje przed brutalnymi przeœladowaniami. Rzeka tybetańskich uchodŸców jest najlepszym dowodem na to, że Pekin bezwstydnie depcze nie tylko podpisane i ratyfikowane umowy międzynarodowe [dotyczšce praw człowieka], ale i własne prawo i konstytucję. Wœród około 2.660 Tybetańczyków, którzy uciekli z kraju w 2000 roku, było 900 dzieci, 507 kobiet oraz 642 mnichów i mniszek. To właœnie od nich pochodzš pomieszczone tu informacje, choć zdaniem TCHRD ukazujš one zaledwie czšstkę tego, co faktycznie dzieje się w Tybecie.

Walka z opozycjš politycznš

 W 2000 roku TCHRD udokumentowało 26 aresztowań, zwišzanych z działalnoœciš politycznš, którš władze uznajš za „zagrażanie bezpieczeństwu państwa”. Po znowelizowaniu kodeksu postępowania karnego i zastšpieniu „działalnoœci kontrrewolucyjnej” „zagrażaniem bezpieczeństwu państwa”, Pekin nadal ucieka się do arbitralnych uwięzień, walczšc z „wywrotowymi poglšdami”. Większoœć uwięzionych zatrzymano za udział w pokojowych protestach lub posiadanie zdjęć Dalajlamy albo kaset z jego wykładami.
 Osoby powracajšce z Indii sš inwigilowane i kontrolowane. Władze widzš w nich stronników „kliki Dalaja” i „separatystów”. Wprowadzono nowe restrykcje, które doprowadziły do zwolnienia 29 przewodników i aresztowania około 50 uczniów, powracajšcych ze szkół w Indiach.
 W aresztach i więzieniach Tybetu tortury sš na porzšdku dziennym. Ich skutkiem sš poważne urazy fizyczne i psychiczne oraz zgony. Niemal wszyscy zatrzymani sš maltretowani czy to przez funkcjonariuszy Biura Bezpieczeństwa Publicznego, czy to przez strażników – najczęœciej, przez jednych i drugich. [W minionym roku] podwyższono wyroki 37 więŸniów politycznych; w tym dziewięciu z Kandze – o pięć lat.
 Wprowadzono nowe, represyjne œrodki testowania lojalnoœci tybetańskich kadr wobec pekińskiego reżimu. Zakazano im posiadania przedmiotów kultu religijnego i polecono odebrać dzieci ze szkół, prowadzonych przez administrację Dalajlamy w Indiach. Tych, którzy nie chcieli poddać się restrykcjom, dotyczšcym nie tylko ich samych, ale i wpływajšcym na przyszłoœć ich najbliższych, karano „zakazem awansowania i bezzwłocznym przeniesieniem”.

Ograniczanie wolnoœci religii

 W minionym roku rzšd w Pekinie ogłosił drakońskie kampanie, których celem jest unicestwienie odrębnej, kulturowej i etnicznej, tożsamoœci narodu tybetańskiego. Inwigilowano i kontrolowano nie tylko instytucje religijne, ale i kadry oraz całš populację. Ponieważ religia stanowi rdzeń tożsamoœci Tybetańczyków, władze widzš w niej głównš przyczynę „separatyzmu” oraz „destabilizacji” w Tybecie.
 W czerwcu 2000 przeprowadzono rewizje w 18 domach członków Tybetańskiego Stowarzyszenia Operowego, konfiskujšc przedmioty kultu religijnego, takie jak ołtarze i posšgi. Pekin uznał, że tybetański „nacjonalizm” wyrasta z tożsamoœci religijnej i kulturowej. Władze kategorycznie zakazały obchodzenia tradycyjnych tybetańskich œwišt, a przede wszystkim urodzin Dalajlamy.
 W ramach kampanii „reedukacji patriotycznej” kierowano do klasztorów „grupy robocze”, indoktrynujšce mnichów i mniszki. Długie, wycieńczajšce „zajęcia polityczne” nie zostawiały czasu na modlitwę i studiowanie pism buddyjskich. Głównym celem kampanii jest walka z głębokim oddaniem Tybetańczyków dla Dalajlamy i z wpływami „kliki Dalaja”.
 W 2000 roku TCHRD udokumentowało przypadki 862 wydaleń z klasztorów – w tym 147 mniszek. W ramach kampanii „reedukacji patriotycznej” usunięto już ze œwištyń 12.271 duchownych. Mnisi i mniszki stanowiš około 73 proc. 451 znanych więŸniów politycznych, odbywajšcych obecnie wyroki w Tybecie.

Kultywowanie „chińskiej supremacji”

 Tybetańczycy sš nadal dyskryminowani w sferze reprezentacji publicznej, edukacji, zatrudnienia, mieszkalnictwa i opieki zdrowotnej. Zjawisko to pogłębia rozmyœlna polityka przenoszenia ludnoœci chińskiej na teren Tybetu.
 Z relacji uchodŸców wyłania się obraz głębokich uprzedzeń rasowych chińskich pracodawców, którzy automatycznie uznajš Tybetańczyków za „niekompetentnych i zacofanych”. We wszystkich instytucjach Tybetańczycy, z definicji, zajmujš niższe, a Chińczycy wyższe stanowiska. Wielu Tybetańczyków utrzymuje, że jedynym sposobem na zdobycie pracy jest łapówka i guanxi (układy z dygnitarzami). Podobnie wyglšda sytuacja płacowa: Tybetańczycy zarabiajš połowę, a często nawet mniej, niż Chińczycy, piastujšcy te same stanowiska.
 Struktura i finansowanie systemu edukacji ma również charakter dyskryminacyjny; rzšd łoży niemal wyłšcznie na placówki, które znajdujš się w regionach zdominowanych przez chińskich osadników. W niektórych regionach wiejskich Tybetańczycy sš zmuszani do budowania i utrzymywania szkół z własnej kieszeni. Choć rzšd twierdzi, że edukacja na poziomie podstawowym jest bezpłatna, tybetańscy rodzice i uczniowie muszš wnosić horrendalne opłaty, nie obowišzujšce Chińczyków.
 Tybetańczycy sš nadal dyskryminowani w sferze mieszkalnictwa. Wprowadzono procedury, które zapewniajš mieszkania – lub najwyższe miejsca na listach oczekujšcych – przybywajšcym do Tybetu Chińczykom. Aby zapewnić im „przestrzeń życiowš”, eksmituje się Tybetańczyków z ich starych domów, które sš następnie wyburzane. Wysiedlani nie dostajš z reguły żadnych rekompensat i, doczekawszy się wreszcie nowej kwatery, muszš płacić wygórowane czynsze.
 Komuniœci kontrolujš każdy aspekt życia Tybetańczyków, którzy majš dziœ nie więcej praw i swobód, niż w mrocznych latach rewolucji kulturalnej. Choć Tybetańczycy zajmujš wysokie stanowiska w administracji, stanowiš raczej dekorację, nie majšc właœciwe żadnego wpływu na proces podejmowania decyzji. Ich obecnoœć legitymizuje po prostu politykę partii i ma sprawiać wrażenie, że Tybetańczycy współrzšdzš własnym krajem.

Kobiety i dzieci

 Z relacji uchodŸców wynika, że wiele tybetańskich kobiet utraciło zdrowie lub życie na skutek polityki kontroli urodzeń i przymusowych sterylizacji. Prymitywny sprzęt, niska jakoœć leków i niewiedza personelu przekładajš się na skandaliczne warunki i brak higieny w placówkach opieki zdrowotnej. „Pozalimitowe” cišże karane sš wysokimi grzywnami, a „pozalimitowe” dzieci pozbawione podstawowych praw do meldunku, opieki zdrowotnej i wyżywienia.
 Kobiety, zwłaszcza mniszki, narażajš się na represje, próbujšc korzystać z przysługujšcej im „wolnoœci religii”. Wiele wydalono z klasztorów, zakazujšc im prowadzenia życia religijnego; inne odbywajš drakońskie wyroki w więzieniach. Zdecydowanš większoœć Tybetanek, skazanych za działalnoœć religijnš lub politycznš, stanowiš mniszki.
 Pogłębiajšca się dyskryminacja w systemie oœwiaty uderza w dzieci. Nie doœć, że programy nauczania sš nieadekwatne, to w większoœci szkół wykłada się wyłšcznie po chińsku. Wysokie ceny i duże odległoœci dodatkowo utrudniajš dzieciom dostęp do nielicznych szkół. Narzucajšc klasztorom „limity wiekowe”, władze odbierajš dzieciom szansę na zdobycie wykształcenia w instytucjach monastycznych.
 W sferze zatrudnienia kobiety narażone sš na podwójnš dyskryminację. Wiele kończy na ulicach miast, w których pleni się prostytucja – oraz zwišzane z niš choroby – co wywołuje coraz większe zaniepokojenie Tybetańczyków.

Ubożenie Tybetańczyków

 Z raportów wynika, że ponad 70 proc. Tybetańczyków z „TRA” żyje poniżej progu ubóstwa. Nędza i walka o przetrwanie stanowiš główny problem społecznoœci tybetańskiej. Większoœci Tybetańczyków brakuje jedzenia; nie majš pracy i mieszkań, dostępu do szkół i opieki zdrowotnej.
 Pekin uparcie twierdzi, że dokonał „postępów”, „rozwijajšc” Tybet. W imię rozwoju rzšd pompuje pienišdze w chińskich osadników. Ich obecnoœć, kluczowa dla „zintegrowania” gospodarki Tybetu z gospodarkš ChRL, stanowi œmiertelne zagrożenie dla Tybetańczyków. Chińczycy zdominowali już życie gospodarcze Tybetu; należš do nich właœciwie wszystkie firmy i przedsiębiorstwa w Tybecie. Tybetańczycy zapłacili takš cenę za pięć dekad chińskich rzšdów, że kwestia „rozwoju” musi budzić poważne kontrowersje i wštpliwoœci.
 Choć Pekin zapewnia, że tybetańscy chłopi i koczownicy nie płacš żadnych podatków, niemal każdy uchodŸca – zwłaszcza chłopi i nomadowie – mówił TCHRD o drakońskich podatkach. Władze chińskie opodatkowały dosłownie wszystko: życie, zwierzęta, plony, trawę, skóry i szkoły. Pekin chętnie opowiada o prawie do utrzymania się, dramatycznie utrudnia jednak Tybetańczykom zwišzanie końca z końcem. Nie ma dosłownie żadnych mechanizmów, które pozwalałyby na rozliczanie władz i odwołanie się od zawyżanych, nieuczciwych i dyskryminujšcych podatków.
 Poważnym problemem pozostaje bezrobocie, również to ukryte. Wielu Tybetańczyków z regionów wiejskich i pasterskich uważa się za „zatrudnionych”, krzštajšc się po rodzinnym obejœciu lub podejmujšc nisko opłacanš pracę na budowie czy przy wyrębie lasu, choć marzy innym życiu. Nastawiony na dyskryminację system skutecznie uniemożliwia im znalezienie innego zatrudnienia. Problem ukrytego bezrobocia w regionach wiejskich z pewnoœciš zaogniš chińskie plany urbanizacyjne.

Rekomendacje

 TCHRD wzywa instytucje międzynarodowe do nakłonienia Chin do ratyfikowania Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych oraz dostosowania do ich postanowień ustawodawstwa wewnętrznego.

 TCHRD wzywa Specjalnego Sprawozdawcę ds. Rasizmu, Dyskryminacji Rasowej i Ksenofobii do złożenia wizyty w Tybecie i zbadania polityki chińskich władz w sferze edukacji, zatrudnienia, reprezentacji [politycznej] i zdrowia, która dyskryminuje Tybetańczyków.

TCHRD żšda, by rzšd Chin jasno zdefiniował “zagrażanie bezpieczeństwu państwa” w swoim kodeksie postępowania karnego. Brak jednoznacznej definicji sprawia, że przepisy te służš gwałceniu wielu podstawowych praw, a zwłaszcza wolnoœci słowa i wyrazu.

TCHRD żšda, by z wyposażenia funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa natychmiast z raz na zawsze znikły pałki elektryczne, których policja i straż więzienna używa w bestialski sposób, przede wszystkim do torturowania więŸniarek politycznych.

TCHRD żšda natychmiastowego uwolnienia Genduna Czokji Nimy, XI Panczenlamy, najmłodszego więŸnia politycznego na œwiecie, przetrzymywanego – wbrew wszelkim normom prawa międzynarodowego, dotyczšcym praw dziecka – przez władze chińskie od maja 1995 roku.

W Tybecie władze przymykajš oko na prostytucję, którš tępiš w ChRL. TCHRD żšda, by władze chińskie ograniczyły szerzenie się prostytucji w Tybecie, stosujšc się do własnych przepisów, wedle których jest ona nielegalna.

Na Tybetańczyków nakłada się wysokie, dyskryminujšce, nieoficjalne podatki. TCHRD wzywa rzšd Chin do prowadzenia jawnej polityki podatkowej, zwłaszcza w wiejskich regionach Tybetu, by wypracować realistyczny system i zapobiec nadużywaniu władzy przez urzędników lokalnych.

W oparciu o Memorandum Zrozumienia, które Chiny zawarły z Wysokim Komisarzem ONZ ds. Praw Człowieka w 2000 roku, TCHRD wzywa rzšd Chin do organizowania poœwięconych prawom człowieka programów edukacyjnych dla urzędników państwowych, sędziów, prokuratorów, adwokatów, policjantów i funkcjonariuszy straży więziennej, wykładowców uniwersyteckich i nauczycieli.

TCHRD wzywa organizacje międzynarodowe, prowadzšce „dwustronny dialog” na temat praw człowieka z rzšdem Chin, do stwierdzenia, iż do tej pory nie przyniósł on żadnych pozytywnych rezultatów i służył li tylko [Chinom] do unikania odpowiedzialnoœci na arenie międzynarodowej. Ten nieskuteczny proces powinien zostać przerwany.

TCHRD wzywa rzšd Chin, by natychmiast przestał wysyłać „grupy robocze” do instytucji religijnych i zerwał z praktykš przymusowego „patriotycznego reedukowania” duchownych.