W cišgu ostatnich kilku tygodni po obu stronach granicy tybetańsko-nepalskiej wprowadzono nadzwyczajne œrodki bezpieczeństwa, co doprowadziło do znacznego spadku liczby uchodŸców. Z reguły zimš ucieka z Tybetu znacznie więcej osób niż latem. Obecnie wielu Tybetańczyków usiłuje wydostać się z kraju, by otrzymać nauki, jakich pod koniec miesišca udzieli w Indiach Dalajlama. Oficjalne Ÿródła chińskie podajš, że w cišgu ostatnich oœmiu miesięcy zatrzymano 2.500 Tybetańczyków, którzy próbowali przekroczyć granicę. Kontrolę zaostrzyła również strona nepalska, ulegajšca chińskim naciskom w sprawie przepływu tybetańskich uchodŸców i wprowadzajšca nadzwyczajne œrodki bezpieczeństwa w zwišzku z działalnoœciš maoistowskiej partyzantki.

Liczba uciekajšcych z kraju Tybetańczyków zawsze rosła zimš, zwłaszcza w listopadzie, grudniu i styczniu – w 2001 roku spadła jednak o połowę w stosunku do œredniej z ostatnich pięciu lat. “Każdego roku przybywa do Nepalu około 2.500 Tybetańczyków – powiedział TIN Roland Weil z biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. UchodŸców (UNHCR) w Katmandu. – W 2001 roku było ich jednak mniej niż dwa tysišce. Ludzie, którzy próbujš przekraczać góry, sš obecnie w bardzo trudnej sytuacji. Nie mogš czuć się bezpiecznie w Nepalu; poza tym w zeszłym roku aresztowano wielu przewodników”. Spadek liczby uciekinierów jest uderzajšcy zwłaszcza teraz, gdyż spodziewano się, że wielu Tybetańczyków z Tybetu weŸmie udział w inicjacji Kalaczakry (ważnej ceremonii buddyjskiej), której pod koniec stycznia udzieli w Bodh Gai Dalajlama. Władze chińskie najwyraŸniej zaostrzyły restrykcje, by im to uniemożliwić.

Według agencji Xinhua (16 paŸdziernika 2001), chińskie służby bezpieczeństwa wzmocniły patrole graniczne w rejonie Nangpa-la w zwišzku z kampaniš “mocnego uderzenia”. W tym samym artykule podano, że od lutego policja “wytropiła i zatrzymała ponad 2.500 osób, które próbowały przekroczyć granicę”. Liczba ta – obejmujšca również Tybetańczyków, wracajšcych do kraju z Indii bez stosownych dokumentów i zezwoleń – może być zawyżona przez władze lokalne lub propagandzistów. “Podczas kampanii Mocnego Uderzenia – donosi Xinhua – oficerowie i żołnierze straży granicznej zmagajš się z mrozem i ekstremalnymi warunkami, strzegšc stabilizacji na rubieżach Macierzy. Przełęcz Nangpa-la była zawsze “złotym szlakiem” dla ludzi, usiłujšcych przekraœć się przez granicę. Funkcjonariusze, choć wymaga to dwugodzinnego marszu z ich prowizorycznych kwater, patrolujš jš każdej nocy. Odziani w skórzane czapy i ciężkie szynele brodzš po pas w lodowatych strumieniach i wspinajš się na dwie strome góry, które nawet latem pokrywa œnieg”.

Przez przełęcz Nangpa wiedzie jeden z czterech głównych szlaków między Nepalem i Tybetem – pozostałe to Humla, Mustang i Dram (nep. Khasa, chiń. Zhangmu). W zeszłym roku dwa kilometry od przełęczy założono nowy posterunek. Tybetańczyk, który przed paroma miesišcami przeszedł tędy do Nepalu, twierdzi, że władze okręgu Tingri (chiń. Dingri) płacš za informacje o osobach, próbujšcych przekroczyć granicę. Według powołujšcego się na Ÿródła wojskowe Kathmandu Post (12 grudnia 2001), przed trzema tygodniami chińskie służby bezpieczeństwa ogłosiły stan “najwyższej gotowoœci”, ponieważ władze Nepalu oficjalnie uznały maoistów za organizację “terrorystycznš”. Chińscy funkcjonariusze drobiazgowo sprawdzajš wszystkich Nepalczyków, przekraczajšcych granicę Tybetu. Nepal i Chiny zawarły też porozumienie w sprawie “zwalczania terroryzmu” w regionie Tatopani.

Zachodni turysta, który przed dwoma tygodniami przejechał z Tybetu do Nepalu, twierdzi, że po wystawieniu nowych posterunków pokonanie odcinka między granicš a Katmandu trwa dwa razy dłużej niż zwykle. “Naturalnie, po ogłoszeniu stanu wyjštkowego w Nepalu wprowadzono nowe œrodki bezpieczeństwa w regionach przygranicznych – mówi Roland Weil z UNHCR. – Wszystkie przebywajšce tam osoby sš drobiazgowo kontrolowane. Tybetańczykom, którzy nie majš ważnych dokumentów, grozi aresztowanie. Często uniemożliwia się im dotarcie do Katmandu”.

Według UNHCR, rzšd Nepalu przestał przyznawać status uchodŸcy Tybetańczykom w grudniu 1989 roku. Na podstawie porozumienia między władzami Nepalu, UNHCR i tybetańskim rzšdem emigracyjnym, wszyscy uciekinierzy mieli trafiać do prowadzonego przez UNHCR obozu przejœciowego w Katmandu, skšd odsyłano ich do Indii. W nepalskich przepisach nie ma mowy o uchodŸcach ani osobach ubiegajšcych się o azyl. Każdy cudzoziemiec, który przebywa na terenie Nepalu bez ważnej wizy, jest “nielegalnym imigrantem”. Większoœć Tybetańczyków, którzy docierajš do Nepalu, nie ma ani wiz, ani dokumentów podróży. W ostatnich latach Tybetańczycy ze œrodkowego Tybetu, a zwłaszcza z Lhasy, majš ogromne trudnoœci z uzyskaniem paszportu. Udaje się to tylko tym, którzy znajš wysoko postawionych urzędników lub mogš sobie pozwolić na opłacenie “poœrednika”. “Każdy, kto występuje o paszport, jest szczegółowo przeœwietlany. Przeszłoœć polityczna, lojalnoœć wobec macierzy – te sprawy. Jeden polityczny załatwia całš rodzinę”, powiedział TIN uciekinier z Lhasy.

W zwišzku z przystšpieniem do Œwiatowej Organizacji Handlu Chiny sprawdzajš œrodki kontroli na wszystkich granicach. Chińska telewizja podała, że władze chcš ułatwić podróżowanie po kraju i za granicę “pewnym kategoriom” podróżnych – przede wszystkim biznesmenom. Nic jednak nie wskazuje na to, by rzšd myœlał o zniesieniu restrykcji, nałożonych na Tybetańczyków.

Chiny i Nepal zacieœniajš więzy polityczne i gospodarcze

W ostatnich tygodniach Chiny poparły zwalczajšcy maoistowskš partyzantkę rzšd Nepalu. “Wielu pyta nas [o maoistów] tylko dlatego, że używajš imienia Mao – powiedział Wu Congyong, ambasador ChRL w Nepalu. – Nie mamy jednak z nimi żadnych zwišzków na żadnym szczeblu”. Wu kategorycznie wykluczył też możliwoœć ukrywania partyzantów w Chinach. W tym samym wywiadzie zapytano go, czy Nepal może stać się centrum “tybetańskiego ruchu niepodległoœciowego”. “Cenimy Nepal za stałe poparcie, jakiego udziela nam on w sprawie Tybetu, Tajwanu i praw człowieka – odpowiedział Wu. – Nie ma żadnej kwestii, w której ChRL nie byłaby zadowolona z Nepalu” (Hindustan Times, 20 grudnia 2001).

Nepal i Chiny zacieœniajš współpracę gospodarczš. W listopadzie oba państwa podpisały Memorandum, które daje Nepalowi pierwsze miejsce na liœcie południowoazjatyckich “partnerów turystycznych” Chin. He Guangwei, minister turystyki ChRL, który odwiedził Nepal w listopadzie, stwierdził, że umowa przyniesie zyski obu stronom i wyraził nadzieję, że również nepalscy turyœci będš odwiedzać Chiny.