Przeanalizujemy tu dwa reprezentatywne artykuły, ukazujšce współczesne techniki propagandowe i komunikaty KPCh w sprawie Tybetu. Oba opublikowano najpierw po chińsku, a następnie po angielsku na portalach rzšdowej agencji informacyjnej Xinhua i Dziennika Chińskiego. Autorzy starajš się przedstawiać w nich władze i ich działania jako „nowoczesne”. W pierwszym mamy do czynienia z doœć wyœwiechtanym wizerunkiem partii i armii, które pracujš na rzecz prostych Tybetańczyków; nakreœlono go jednak w sposób bardziej wyrafinowany, ukrywajšc znaczenia między wierszami i sugerujšc nawet pewne niedocišgnięcia. Artykuł drugi jest typowym przykładem niemal obsesyjnego przedstawiania poczynań władz jako „naukowych” (w przeciwieństwie do „zabobonnych” praktyk „starego Tybetu”) i „zielonych” (ekologicznych). To niewštpliwie reakcja na oskarżenia o dewastację œrodowiska naturalnego Płaskowyżu Tybetańskiego po jego „wyzwoleniu”. Brak logiki i błędy merytoryczne wydajš się œwiadczyć, że propaganda tego typu dopiero raczkuje.

1. „Ranni robotnicy przewiezieni do szpitala prefekturalnego w Tybecie” Opowieœć o przewiezieniu œmigłowcem rannych Tybetańczyków do szpitala w Njingtri ma z pozoru charakter krótkiej noty informacyjnej.

„Lhasa, 22 listopada (Xinhuanet) – dwóch robotników, którzy w ostatni weekend odnieœli ciężkie obrażenia na skutek obsunięcia ziemi w okręgu Medog [Metog], w południowo-zachodnim Tybetańskim Regionie Autonomicznym Chin, przewieziono helikopterem do szpitala prefektury Njingczi [Njingtri].

Ponieważ okręg Medog jest słabo wyposażony w aparaturę medycznš, a jego górskie przełęcze zablokował œnieg, sekretarz Prefekturalnego Komitetu Komunistycznej Partii Chin w Njingczi, Baima Namgyai zwrócił się do Dowództwa Wojskowego Podrejonu Njingczi o wysłanie helikoptera w celu uratowania dwóch ciężko rannych robotników.

Za zgodš Dowództwa Rejonu Wojskowego Czengdu i Tybet w niedzielę wieczorem do okręgu Medog przyleciał helikopter i w cišgu dwóch godzin przewiózł dwóch rannych robotników do Njingczi. Badania medyczne wykazały, że obaj robotnicy odnieœli poważne złamania w różnych częœciach ciała. Obaj robotnicy sš nadal nieprzytomni.

Baima Namgyai oraz inni przedstawiciele rzšdu i armii udali się do szpitala, aby zobaczyć się z rannymi robotnikami i ich krewnymi.

Do obsunięcia ziemi doszło w zeszły pištek w pobliżu mostu Heiri w okręgu Medog – jedynym okręgu Chin, do którego nie dociera szosa. Na miejscu zostali ranni dwaj robotnicy, a trzej inni zginęli”.

Mamy tu do czynienia z trzema poziomami. Na pierwszym autorzy przechodzš od punktu wyjœcia – tragicznego wypadku – do głównego przesłania dla czytelników: władze poradziły sobie z sytuacjš. Dowiadujemy się, że œmigłowiec, którym transportowano rannych, udostępniło wojsko na osobistš proœbę sekretarza komitetu KPCh prefektury Njingtri. Poszkodowanych odwiedzili w szpitalu przedstawiciele władz i armii. W ten sposób wypadek staje się pretekstem do relacji o trosce i skutecznoœci władz partyjnych oraz wojska i ich zgodnej współpracy dla dobra ludzi. Najlepiej œwiadczy o tym fakt, że „ranni robotnicy” pozostajš anonimowi, podczas gdy sekretarz KPCh Baima Namgyai (tyb. Pema Namgjal) jest dwukrotnie wymieniony z nazwiska. Autorzy podkreœlajš, że w operację zaangażowane były wszystkie sztaby (TRA, Czengdu i Njingtri), tymczasem o œmierci trzech innych robotników informujš pobieżnie i sucho w ostatnim akapicie. Główne przesłanie artykułu brzmi więc mniej więcej tak: „Zdecydowani i kompetentni przedstawiciele Komunistycznej Partii Chin i Armii wykorzystujš wszystkie możliwoœci, by nieœć pomoc prostym ludziom”. W tym sensie przywołuje on najbardziej klasyczne, sztampowe i najwyraŸniej nieœmiertelne przesłanie chińskiej propagandy – obraz państwa, które dobrotliwie, po ojcowsku opiekuje się ludem.

Poziom drugi – to przemilczenia. Choć autorzy omawiajš okolicznoœci działania partii i wojska, przemilczajš wiele istotnych szczegółów, œwiadczšcych o tym, że była to operacja wyjštkowa, a nie praktyka normalna. Nie wyjaœniajš, na przykład, dlaczego akurat tych robotników uratował wojskowy œmigłowiec i odwiedzali w szpitalu przedstawiciele partii i wojska, podczas gdy większoœć mieszkańców Tybetu nie ma dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej czy to z uwagi na jej brak, czy to, w zwišzku z niedawnš prywatyzacjš, koszty. Nie wspominajš też, że za sprawš złych warunków pracy i nieprzestrzegania norm bezpieczeństwa podobne wypadki sš na porzšdku dziennym w Tybecie i w całej ChRL. Autorzy artykułu przemilczajš więc ważne informacje o samym zdarzeniu i jego kontekœcie, zajmujšc się, wybiórczo, skutecznoœciš władz w rozwišzywaniu problemu.

Rozłożywszy akcenty i usunšwszy kontekst, autorzy przywołujš „nowoczesnoœć” i osišgnięcia rzšdzšcej Tybetem partii. Ich symbolem jest wielokrotnie wspominany œmigłowiec. Choć w przeszłoœci wszelkie braki zostałyby przemilczane, autorzy mówiš otwarcie o słaboœci infrastruktury w Tybecie. Dowiadujemy się, że „okręg Medog jest słabo wyposażony w aparaturę medycznš”, co – zważywszy, że artykuł powstał w agendzie rzšdowej – œwiadczy o niesłychanej do niedawna otwartoœci. Braki te służš jednak wyłšcznie podkreœlaniu osišgnięć. Metog może być „jedynym okręgiem Chin, do którego nie dociera szosa”, niemniej œwiadczy to jednoznacznie o postępach, jakich dokonano gdzie indziej. Zasypane „górskie przełęcze” sš archetypem chińskich wyobrażeń Tybetu, którego wrogie œrodowisko naturalne musi zostać ujarzmione lub, jak w tym przypadku, chociaż pokonane przez nowoczesnš technologię. Nie tylko wyjaœnia to logikę – a co za tym idzie, koniecznoœć – sprowadzenia tu „nowoczesnoœci”, ale i przypomina, z jakimi wišże się to trudami, dodajšc w ten sposób splendoru partii. W staromodnej propagandzie mówiono by wyłšcznie o „heroizmie” partii i armii – nowa woli go po prostu sugerować.

2. „Zalesianie pomaga ograniczyć liczbę dni burz piaskowych w Tybecie” W artykule tym nachalne slogany polityczne zastšpiono z pozoru naukowym językiem, faktami, liczbami i argumentami.

www.chinadaily.com.cn, 21 listopada 2004

„Projekty zalesiania doprowadziły do dramatycznego spadku rocznej liczby burz piaskowych w Tybetańskim Regionie Autonomicznym, w południowo-zachodnich Chinach.

Według regionalnej stacji meteorologicznej w tym roku w stolicy regionu Lhasie liczba dni burzowych spadła do 5,3 z 53,8 na poczštku lat 50.

W latach 70. i na poczštku lat 80. liczba burz piaskowych rosła, osišgajšc najwyższy pułap w 1984 roku. Z badań wynika, że od tego czasu systematycznie spada, w ostatnich latach nawet coraz szybciej.

W połowie lat 60. przystšpiono do zalesiania na ogromnš skalę, potęgujšc te wysiłki w latach 90. Rokrocznie obsadza się drzewami 13 600 hektarów oraz ogradza 26 700 ha wzgórz pod zalesianie.

Od lat 90. Tybet ograniczył obszary pustynne o 25 800 ha i obszary erozji o 100 000 ha.

Eksperci ostrzegajš jednak, że globalne ocieplenie prowadzi do stopniowego podnoszenia się temperatury na Płaskowyżu Qinghai-Tybet i zmniejszania liczby dni wietrznych. To również ważny fakt, stojšcy za słabnięciem burz piaskowych”.

Choć autorzy tego artykułu prezentujš poglšdy „naukowe”, do metodologii i danych podchodzš doœć niefrasobliwie. Na przykład liczba dni burzowych w Lhasie na poczštku lat pięćdziesištych, na długo przed utworzeniem „regionalnej stacji meteorologicznej”, wydaje się, delikatnie mówišc, wštpliwa. Co więcej, choć artykuł mówi o burzach „w Tybecie”, dane statystyczne dotyczš wyłšcznie Lhasy. Choć tytuł jednoznacznie łšczy spadek liczby burz z działaniami podejmowanymi przez władze chińskie, a tekst zestawia współczesnoœć ze „starym Tybetem” z poczštku lat pięćdziesištych, wspomina również o nasileniu się burz w latach siedemdziesištych, kiedy to władała nim partia, nie podajšc jednak żadnych wskaŸników.

Z notki wynika, że rzšd uprawiał politykę zalesiania od chwili powstania „nowego Tybetu”, co czyni partię prekursorkš œwiatowych ruchów ekologicznych. Trzeba tu jednak przypomnieć, że celem prowadzonej na poczštku lat szeœćdziesištych kampanii „sadzenia drzew, by zazieleniła się ojczyzna” (chiń. zhi shu zao lin, lu hua zu guo), polegajšcej na zalesianiu nieużytków na zachód od Lhasy i w innych regionach TRA, było „ucywilizowanie” i „okiełznanie” dzikiego, pustynnego krajobrazu Tybetu. Nie miała więc ona nic wspólnego z ochronš œrodowiska naturalnego i wręcz kłóciła z tym, jak dziœ jš pojmujemy.

W artykule nie wspomniano słowem, że do najszybszego i najbardziej szkodliwego karczowania lasów w historii Tybetu doszło we wschodnim TRA i zachodnim Sichuanie w trakcie pierwszych pięciu dekad chińskich rzšdów. Tybet stracił znacznie więcej drzew w prefekturze Kongpo (Njingtri) i na wschód od niej, niż zasadzono ich od czasu kampanii z lat szeœćdziesištych. Władze chińskie same łšczš to z katastrofalnymi powodziami (np. w Sichuanie w 2002 roku) i w ostatnich latach podejmujš drastyczne kroki, by zapobiegać skutkom karczowania lasów. Często zresztš kosztem Tybetańczyków.

Władze chińskie utrzymujš, że sš nie tylko aktywnie „zielone”, ale że odnoszš na tym polu wiele sukcesów. Majš o tym œwiadczyć „naukowe” dowody, fakty i liczby, które zwyczajnie przeczš sobie nawzajem.

Po „zalesianiu na ogromnš skalę” w latach szeœćdziesištych w następnych dwóch dekadach „liczba burz piaskowych rosła”. Specjaliœci, z którymi rozmawiał TIN, uważajš, że spadek liczby burz w Lhasie – który rzeczywiœcie potwierdzajš mieszkańcy miasta – łšczy się z błyskawiczna rozbudowš stolicy TRA i otoczeniem jej przez betonowy pierœcień, a nie programami zalesiania.