Władze Tybetańskiego Regionu Autonomicznego (TRA) od dwóch lat coraz bardziej rygorystycznie narzucajš politykę kontroli urodzeń – zwłaszcza w regionach rolniczych i pasterskich, zamieszkiwanych przez 85 procent populacji. Z napływajšcych do TIN raportów wynika, że chłopów i koczowników wielu okręgów TRA zaczyna obowišzywać limit “dwojga dzieci”. To najpoważniejsza zmiana w polityce planowania rodziny, przyjętej przez władze TRA w 1992 roku. Limit dla rodzin chłopskich i koczowniczych wynosił wówczas troje-czworo dzieci. Jedno ze Ÿródeł podaje, że osoby krytykujšce politykę kontroli urodzeń sš oskarżane o “opieranie się chińskiemu rzšdowi”; na wiecu poœwięconym planowaniu rodziny ogłoszono, że kobiety, które nie poddały się sterylizacji, sš “winne sprzeciwiania się socjalizmowi”.

W zeszłym roku Dziennik Tybetański podał, że dzięki surowym przepisom udało się ograniczyć przyrost naturalny w regionie i “podnieœć jakoœć populacji” (wydanie chińskojęzyczne z 1 czerwca 1999). Z chińskich statystyk nie wynika, by trzeba było ograniczać przyrost naturalny – w 1998 roku liczba urodzeń w TRA była znacznie niższa, niż przewidywał to dziewišty plan pięcioletni (1996-2000).

Plan ów zakładał utrzymanie liczby ludnoœci TRA poniżej 2,57 miliona do końca roku 2000. Z oficjalnych danych wynika, iż populacja TRA liczy 2,43 miliona (95 procent stanowić majš Tybetańczycy). Statystyki mówiš, że w 1998 roku przyszło na œwiat 50.700 dzieci: 20,32 na tysišc mieszkańców – a więc mniej o 8,43 niż w 1991 roku. Populacja wzrosła o 14,82 osób na tysišc mieszkańców, czyli o 1,482 procent. Założenia planu pięcioletniego były znacznie wyższe: 16 osób na tysišc mieszkańców. Główny Urzšd Statystyczny ChRL podaje, że w 1998 roku – po raz pierwszy od czasu wprowadzenia polityki kontroli urodzeń – przyrost naturalny w całym kraju nie przekroczył jednego procenta.

W 1996 roku Gjalcen Norbu, ówczesny gubernator TRA, ostrzegał, że w dziewištej pięciolatce regionowi zagraża eksplozja demograficzna. ZapowiedŸ “eksplozji” mogła służyć usprawiedliwieniu radykalizacji polityki kontroli urodzeń – z oficjalnych chińskich statystyk wynikało bowiem, że przyrost naturalny w TRA spada od 1994 roku. Dane te mówiš, że przyrost naturalny w TRA spadł o ponad 50 procent – z 1,82 proc. rocznie w latach 1990-94 do 0,73 proc. w latach 1994-98. Był też znacznie niższy niż w całych Chinach (œrednia krajowa wynosi 1,02 proc.). Nie wiadomo, czy spadek przyrostu naturalnego jest skutkiem restrykcyjnej polityki kontroli urodzeń, czy też innych czynników, takich jak wzrost œmiertelnoœci noworodków.

Oficjalne statystyki chińskie nie dokumentujš innego ważnego czynnika, wpływajšcego na przyrost naturalny i politykę kontroli urodzeń, gdyż podajš zafałszowanš liczbę chińskich imigrantów, napływajšcych do Lhasy, innych miast TRA oraz regionów wiejskich. Statystyki dotyczš wyłšcznie mieszkańców stałych. Nie uwzględniajš osób przebywajšcych w regionie “czasowo” oraz tybetańskich dzieci, które przyszły na œwiat bez oficjalnych zezwoleń (“certyfikatów urodzeń” pozwalajšcych małżeństwu na spłodzenie dziecka). Dzieci “pozaplanowe” – o ile rodzicom nie uda się zdobyć, nielegalnie, antydatowanego certyfikatu – nie sš rejestrowane, a zatem nie majš statusu stałych mieszkańców.

Według oficjalnych statystyk z lat dziewięćdziesištych Tybetańczycy nieodmiennie stanowiš 95 procent populacji TRA, choć przez całš dekadę do Tybetu płynęła fala chińskich imigrantów. Statystyki nie obejmujš na przykład nie zarejestrowanych robotników napływowych ani wojska. Gwałtowna rozbudowa Lhasy doprowadziła do siedmiokrotnego wzrostu liczby mieszkańców w cišgu ostatnich czterdziestu lat: od około 30 tys. w roku 1959 do około 200 tys. dziœ. Szacuje się, że ponad 50-60 procent z nich to Chińczycy. Stara, tybetańska częœć miasta zajmuje dziœ mniej niż pięć procent jego powierzchni.
 

Przepisy

Do roku 1990 polityka planowania rodziny w TRA dotyczyła wyłšcznie mieszkańców miast i kadr. Pierwsze wzmianki, œwiadczšce o tym, że władze przygotowujš przepisy, które ograniczš przyrost naturalny w rodzinach chłopskich i koczowniczych, pojawiły się w raporcie agencji Xinhua z 29 maja 1990 roku. Taszi Namgjal, ówczesny wicedyrektor regionalnego Biura Planowania Rodziny powiedział, że trzeba zahamować szybki przyrost naturalny i “kontrolować jakoœć populacji”. W chińskiej nomenklaturze “jakoœć populacji” odnosi się do eugeniki i polityki władz, które próbujš zmniejszyć liczbę dzieci psychicznie chorych. W pewnych okresach do kategorii tej zaliczano również ludzi niewygodnych ze względów politycznych i społecznych.

W 1992 roku w TRA wprowadzono przepisy planowania rodziny, dotyczšce chłopów i koczowników: “Mniej urodzeń, wyższa jakoœć, dłuższe przerwy; żadnych nowych urodzeń w rodzinach, które majš już troje dzieci”. Władze poleciły “zaczšć od pracy propagandowej, a następnie stopniowo zwiększać zasięg przedsięwzięcia”.

23 maja 1996 roku Gjalcen Norbu wygłosił przemówienie poœwięcone polityce planowania rodziny, w którym wzywał do “jeszcze intensywniejszej pracy” w regionach wiejskich i położenia “szczególnego nacisku na antykoncepcję” – która w Chinach obejmuje także sterylizację. Partia, rzšd i departamenty planowania rodziny miały “kompleksowo wdrażać politykę planowania rodziny, wypracować skuteczne metody oraz œwiadczyć usługi w dziedzinie planowania rodziny nawet chłopom i pasterzom, by każdy mógł dokonać wyboru w sferze antykoncepcji” (Dziennik Tybetański, wydanie chińskojęzyczne, 30 maja 1996). “Planowanie rodziny w regionach wiejskich i pasterskich, które zamieszkuje 88 procent populacji regionu, nie wyszło poza sferę propagandy. Nadal nie wdrożono skutecznych œrodków planowania rodziny”. Gjalcen Norbu podkreœlał, że “pracę nad planowaniem rodziny” trzeba przenieœć do regionów wiejskich, gdyż “to właœnie zadecyduje, czy region zdoła kontrolować przyrost naturalny na zakładanym poziomie”.

Limity takie okreœla się na szczeblu centralnym, a następnie przekazuje decyzję administracji lokalnej. Gjalcen Norbu powiedział, że “różne uwarunkowania sprawiajš, iż nie ma potrzeby narzucania jednolitego planu rozwoju populacji. Zachęca się władze lokalne do (...) wyznaczania sobie własnych celów, by przyrost naturalny był proporcjonalny do rozwoju gospodarczego i zasobów naturalnych oraz pokrywał się z ogólnymi założeniami [Tybetańskiego] Regionu Autonomicznego”.

Decentralizacja polityki kontroli urodzeń sprawia, że urzędnicy lokalni muszš wykazać, iż sumiennie wdrażajš założenia polityki planowania rodziny, co może prowadzić do fałszowania statystyk. Lokalne kadry ocenia się na podstawie realizacji limitów populacyjnych; system zwišzanych z tym nagród i kar często prowadzi do poważnych nadużyć. Z napływajšcych do TIN raportów wynika, że władze, zwłaszcza w regionach wiejskich, poddajš kobiety ogromnej presji przy pomocy grzywien i kar administracyjnych.

Choć władze chińskie z reguły zaprzeczajš, iż narzucajš politykę kontrolowania urodzeń siłš, dwa lata temu potwierdził to dyrektor Departamentu Stosunków Międzynarodowych Centralnego Komitetu Planowania Rodziny. Podczas chińsko-europejskiej konferencji na temat kobiet (28 paŸdziernika 1998) Cong Jun powiedziała, że Centralny Komitet Planowania Rodziny wysłał okólnik do odpowiednich biur w całym kraju, w którym zakazał placówkom wszystkich szczebli zmuszania kobiet do poddawania się aborcjom i sterylizacji. Przyznała, że w “ogromnej ogólnokrajowej sieci [lokalnych instytucji] planowania rodziny zdarzały się przypadki stosowania siły”. “Zrobimy jednak wszystko, by temu zapobiegać, i będziemy dbać o przestrzeganie praw kobiet w tym względzie”, dodała.

Kobiety, które nie poddały się sterylizacji, “winne sprzeciwiania się socjalizmowi”
 

Według Tybetańczyka z okręgu Ngamring prefektury Szigace w TRA, w osiemnastu okręgach prefektury wprowadzono nowe limity liczby dzieci w rodzinach chłopskich i koczowniczych. Kobiety, które urodziły już dwoje dzieci, zostały poddane sterylizacji. To pierwszy raport, jaki otrzymał TIN, mówišcy o limicie dwojga dzieci dla chłopskich rodzin w TRA. Z naszych informacji wynika, że do 1995 roku władze Ngamring nie robiły właœciwie nic, by egzekwować limit trojga dzieci z 1992 roku.

Trzydziestoletni Tybetańczyk powiedział TIN, że w 1997 roku rozpoczęto program sterylizacji w koczowniczym okręgu Drongpa (chiń. Zhongba), a następnie w sšsiednich: Saga (chiń. Saga), Kjirong (chiń. Jilong) i Ngamring (chiń. Angren). W Sadze, najgęœciej zaludnionym z tych okręgów, mieszka dziesięć osób na kilometr kwadratowy; na drugim biegunie jest Kjirong z dziesięciokrotnie mniejszš gęstoœciš zaludnienia. Nasze Ÿródło twierdzi, że kiedy programem objęto pastersko-rolniczy Ngamring (1998), sterylizacji poddano około dwóch trzecich kobiet z ponad trzystu gospodarstw. Na wiecu poœwięconym planowaniu rodziny ogłoszono, że kobiety, które nie poddały się sterylizacji, sš “winne sprzeciwiania się socjalizmowi”.

Ludzi, którzy sprzeciwiali się polityce kontroli urodzeń – mówišc, że jest to sprzeczne z zasadami buddyzmu tybetańskiego i że “trzeba im więcej ršk do pracy na polach” – ostrzeżono, iż “głoszenie takich poglšdów równa się sprzeciwowi wobec polityce chińskiego rzšdu”. W Tybecie może to grozić poważnymi konsekwencjami.

Tybetański koczownik z okręgu Czamdo prefektury Czamdo w TRA powiedział TIN, że program kontroli urodzeń wprowadzono tam w 1998 roku, obejmujšc nim wszystkie kobiety niezależnie od wielkoœci rodziny. Szeœćdziesięciojednoletni mężczyzna twierdzi, że władze zaczęły od wezwania siedmiu ubogich kobiet z pięciu “dzielnic” okręgu i zagroziły im grzywnš w wysokoœci tysišca yuanów (118 USD), jeœli “nie zastosujš się do wymogów programu”. (Kwota ta stanowi niemal 70 procent przeciętnego rocznego dochodu chłopa lub pasterza w TRA.) ródło podaje, że pozwolono im wybierać między “spiralkš, sterylizacjš lub zastrzykiem”. “Żadna z nich nie miała tyle pieniędzy i nie odważyły się sprzeciwić”.

Inne Ÿródła podajš, że kobiety w TRA często nie majš żadnego wyboru. Wiele kobiet wzywanych do szpitali “na zabieg kontroli urodzeń” z reguły nie wie, na czym polegał “zabieg”, któremu zostały poddane: czy założono im spiralkę, czy też wysterylizowano.
 

Bezpłatne sterylizacje dla mas

Władze udzieliły zaskakujšcej informacji na temat skali programu sterylizacji w Okręgowym Szpitalu Lhace w prefekturze Szigace (Dziennik Tybetański, 2 wrzeœnia 1998). Gazeta informuje, że w 1995 roku w okręgu “zintensyfikowano prace w dziedzinie planowania rodziny”. Oddział kobiecy szpitala zorganizował grupy robocze, które jeŸdziły przede wszystkim do ubogich osad, by “operować proszšce o to kobiety”. W 1997 roku poddano sterylizacji 2267 kobiet z rolniczych i pasterskich rejonów okręgu, w tym 265 z “miasteczek Le-woo” i “Ra-sa”, w których jest “najwięcej ubogich gospodarstw”. W 1994 roku w okręgu Lhace mieszkało 43,5 tys. osób, w tym 21,7 tys. w regionach wiejskich (Rocznik Statystyczny TRA z 1995 roku).

Dziennik Tybetański informuje, że personel oddziału kobiecego dokonał “cudów”, œwiadczšc pomoc ubogim chłopom i pasterzom i “udostępniajšc im planowanie rodziny”. Gazeta cytuje anonimowš kobietę z “ubogiego domu”, która wyraża wdzięcznoœć szpitalowi okręgowemu i lokalnej klinice za to, że pomogły jej “wejœć na œcieżkę wyzwalania się z nędzy, zapewniajš bezpłatnš sterylizację, leki i pomoc materialnš”. Dzięki “skutecznej edukacji i propagandzie”, “masy wyrobiły w sobie dobry nawyk, przejmujšc inicjatywę we wdrażaniu polityki planowania rodziny”, powiedział Dziennikowi Penpa, dyrektor szpitala.