8 czerwca zakończyła dwutygodniowš wizytę w Chińskiej Republice Ludowej – w Pekinie i prowincjach Jiangsu, Zhejiang oraz Yunnan – druga delegacja wysłanników Dalajlamy. 11 czerwca delegaci z Lodim Gjarim, specjalnym wysłannikiem Dalajlamy w Stanach Zjednoczonych, i Kelsangiem Gjalcenem, specjalnym wysłannikiem Dalajlamy w Europie, przedstawili sprawozdanie swojemu przywódcy. Tego samego dnia Lodi Gjari wystosował oficjalne oœwiadczenie. Nie wspomina w nim o postępach w kwestiach spornych, takich jak jednoznaczne uznanie Tajwanu za częœć ChRL, ani o rozcišgnięciu ewentualnych rezultatów rozmów na wszystkie tereny tybetańskie, a nie tylko Tybetański Region Autonomiczny (TRA). Problemy te były warunkami wstępnymi – pierwszy dla Chińczyków, drugi dla Tybetańczyków – podjęcia “poważnego” dialogu. Najbardziej uderzajšcš cechš oœwiadczenia jest jego podobieństwo do dokumentu opublikowanego po pierwszej wizycie wysłanników w Chinach we wrzeœniu 2002 roku. Można więc założyć – o ile obie strony nie umówiły się, iż istotne szczegóły zachowajš w tajemnicy – że nie dokonano większych postępów.

Podobnie jak we wrzeœniu zeszłego roku, gospodarzem wizyty był Departament Pracy Frontu Jednoœci, organ Komunistycznej Partii Chin odpowiadajšcy za kontakty z grupami “bezpartyjnymi” – przede wszystkim z mniejszoœciami wyznaniowymi i etnicznymi. Delegaci spotkali się między innymi z przewodniczšcš Departamentu Liu Yandong, jej zastępcš Zhu Weiqunem i zastępcš sekretarza generalnego Chang Rongjungiem.

Wysłannicy, jak w oœwiadczeniu wrzeœniowym, podkreœlajš pozytywne nastawienie chińskich partnerów. O ile wczeœniej mówili o “żywym zainteresowaniu” i “znacznie większej [w stosunku do poczštku lat osiemdziesištych] elastycznoœć myœlenia” chińskich przywódców, która pozwalała na “swobodne i spontaniczne rozmowy” – teraz byli “pod wrażeniem” okazywanej im “uwagi i otwartoœci”.

W oœwiadczeniu czytamy dalej, że nowi chińscy przywódcy “formalnie potwierdzili pozytywne kroki, które podejmujš tybetańscy przywódcy w celu tworzenia klimatu sprzyjajšcego kontynuowaniu obecnego procesu” i że wysłannicy proponowali, by obie strony wykonały “kroki kolejne”. Nie wiadomo jednak, na czym miałyby one polegać. Delegaci stwierdzajš tylko, że Samdong Rinpocze, premier tybetańskiego rzšdu emigracyjnego, “wyraził determinację utrzymania obecnego kursu tworzenia atmosfery sprzyjajšcej kontynuowaniu procesu zbliżenia”. Może to oznaczać, iż przedłuży on moratorium na “aktywne protesty”, które ogłosił po pierwszej wizycie delegatów i które kończy się w lipcu tego roku.

Mimo tych pozytywnych akcentów najbardziej konkretna częœć oœwiadczenia mówi jednak, iż “obie strony zgodziły się, że w naszych dotychczasowych relacjach było wiele wzlotów i upadków i że w wielu kwestiach nadal nie ma między nami porozumienia”. Zdaje się to wskazywać, iż jedynym wypracowanym konsensusem było “porozumienie w sprawie braku porozumienia”. W zwišzku z tym, stwierdzajš wysłannicy, “odczuwało się potrzebę dalszych wysiłków, które pozwolš przezwyciężyć istniejšce problemy, przynoszšc wzajemne zrozumienie i zaufanie”. Znów jednak nie nazywa się owych problemów ani nie precyzuje, co powinna zrobić każda ze stron, aby je przezwyciężyć.

W oœwiadczeniu nie ma żadnej wzmianki o chińskich żšdaniach w sprawie Tajwanu. Przed drugš rundš rozmów pojawiły się znaki œwiadczšce o tym, że strona tybetańska szuka w tej kwestii kompromisu. Zaakceptowanie chińskiego stanowiska może być jednak trudne dla Dalajlamy i Tybetańczyków, gdyż wielu wspierajšcych ich amerykańskich kongresmanów popiera również Tajwan.

Tym razem delegacja nie była w TRA, odwiedziła jednak Gjalthang w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Deczen prowincji Yunnan i klasztor Ganden Samtenling. Ta częœć wizyty – nazwana jej “punktem kulminacyjnym” – może œwiadczyć o gotowoœci Chińczyków do uznania tybetańskich żšdań rozcišgnięcia rozmów na wszystkie ziemie tybetańskie w Chinach i nie ograniczania ich do samego TRA.

Jak we wrzeœniu, delegaci byli “pod ogromnym wrażeniem gospodarczych i społecznych zmian” w regionie, a także “wysiłków na rzecz ochrony pięknego œrodowiska naturalnego Gjalthangu”. Może to być więcej niż kurtuazja – agencja Xinhua niemal codziennie informuje o “sukcesach” polityki “ochrony przyrody” na Płaskowyżu Tybetańskim, a stan œrodowiska naturalnego był jednš z najważniejszych kwestii, jakie poruszano podczas poprzedniej wizyty.

Na delegatach wrażenie zrobiły także “warunki bytowe częœci odwiedzanych rodzin”. Wydaje się jednak, że w ten sposób sugerujš raczej, iż to, co im pokazywano, nie musiało być do końca reprezentatywne. Z ostatnich doniesień z Tybetu wyłania się obraz pogłębiajšcych się nierównoœci, które mogš być skutkiem ubocznym chińskiego programu “rozwijania ziem zachodnich”. Pozytywnš wzmiankę o podnoszeniu stopy życiowej dodatkowo osłabia wyrażenie troski o “zachowanie – równolegle do rozwoju materialnego – religijnej, kulturowej i językowej tożsamoœci tybetańskiej”. Niemal taka sama uwaga, tyle że dotyczšca TRA, pojawiła się w sprawozdaniu z poprzedniej wizyty. Tym razem wysłannicy dodajš jednak, iż ich “wizyta była zbyt krótka, by stwierdzić, na ile skutecznie zachowuje się, chroni i promuje tybetański język, kulturę i religię w tym tybetańskim regionie”, co może zapowiadać kolejne bardziej “wyspecjalizowane” misje, przypominajšce te z poczštku lat osiemdziesištych.

Nie wiadomo, czy do nich dojdzie, niemniej cytowane w oœwiadczeniu słowa Dalajlamy wskazujš, że druga wizyta delegatów była jedynie elementem długiego procesu: “Nasza misja polega na doprowadzeniu go do [pułapu] szczerych negocjacji, pozwalajšcych na znalezienie rozwišzania dla Tybetańczyków, które będš mogły przyjšć obie strony”.