31 stycznia 2003 po długiej chorobie zmarł w Gjance były więzień polityczny Lobsang Damcze. Miał ponad szeœćdziesišt lat. W 1999 roku zwolniono go – ze względów zdrowotnych – z aresztu œledczego Njari, w którym odbywał wyrok pięciu lat pozbawienia wolnoœci. Jego życie przypomina losy wielu innych mnichów, którzy przetrwali rewolucję kulturalnš i w latach dziewięćdziesištych ponownie trafili za kraty za działalnoœć niepodległoœciowš. W przeciwieństwie do innych znanych więŸniów politycznych, nie odgrywał ważnej roli w “starym” Tybecie ani nie piastował żadnych eksponowanych stanowisk. Nie był też wybitnym uczonym – szacunek rodaków zjednał sobie odwagš i determinacjš.

Lobsang Damcze urodził się w latach trzydziestych. Jako chłopiec studiował w klasztorze Palkhor Czede w Gjance, w południowym Tybecie. W 1958 roku wstšpił do ruchu oporu; rok póŸniej, wkrótce po ucieczce Dalajlamy do Indii, został aresztowany. Nie wiadomo, ile lat spędził w więzieniach i obozach pracy. Po zwolnieniu, najprawdopodobniej w 1979 roku, chciał wrócić do klasztoru, ale nie uzyskał zezwolenia. Przez pewien czas wędrował od domu do domu, odprawiajšc rytuały “długiego życia” (tyb. szabden).

W 1988 roku komitet demokratycznego zarzšdzania Palkhor Czede zgodził się na jego powrót do klasztoru, ale oficjalny status mnicha – i meldunek (tyb. themtho; chiń. hukou) – przyznano mu dopiero rok póŸniej. W 1993 roku został “odŸwiernym” (tyb. gonjer) w słynnym klasztorze Kumbum w Gjance.

25 stycznia 1996 roku aresztowano go pod zarzutem prowadzenia działalnoœci politycznej: kopiowania i dystrybucji otrzymanych z Indii dokumentów – głównie napisanej przez Dalajlamę modlitwy o długie życie Genduna Czokji Nimy (chłopca, w którym w 1995 roku Dalajlama rozpoznał nowe wcielenie Panczenlamy) – oraz rozwieszania plakatów z flagš Tybetu. Wiarygodne Ÿródła twierdzš, że wraz z Lobsangiem Damcze aresztowano jego dwóch uczniów.

Poœredni Sšd Ludowy w Szigace skazał go na pięć lat więzienia. Z uwagi na wiek i zły stan zdrowia karę odbywał jednak w areszcie œledczym Biura Bezpieczeństwa Publicznego w Njari.

Przyjaciele twierdzš, że Lobsang Damcze stracił zdrowie podczas pierwszego pobytu w więzieniu w latach szeœćdziesištych. W Njari skierowano go do karmienia œwiń, gdyż nie był w stanie wykonywać innej pracy. Cišgle kaszlał i charczał – prawdopodobnie chorował na gruŸlicę. W 1999 roku władze zwolniły go warunkowo z uwagi na zły stan zdrowia.

Tybetańskie Ÿródła mówiš, że był “inspiracjš” dla mieszkańców Gjance – zwłaszcza dla młodych ludzi, którym służył radš i wsparciem. “Prosiłem go, żeby zapomniał o polityce i zadbał o swoje zdrowie – wspomina młody mnich z klasztoru Taszilhunpo, który dzielił z Lobsangiem celę w Njari – ale on odparł, że z życiem pożegnał się w 1958 roku i że będzie robił swoje do końca. Wielu mieszkańców Gjance przynosiło mu paczki, a on nieodmiennie oddawał niemal wszystko współwięŸniom. Zdarzało mu się zabrać i rozdać innym także to, co przynosili mi moi bliscy: mięso, mleko w proszku. Strasznie mnie to złoœciło!”.