W marcu zmarł w swoim domu w Lhasie Sonam Łangdu, były więzień, sparaliżowany od pasa w dół w wyniku tortur, jakie zadawano mu w areszcie i w więzieniu Drapczi. Skazany za zabójstwo chińskiego policjanta w 1988, został warunkowo zwolniony w 1993 roku.

Po zwolnieniu okazało się, że Sonam ma obrażenia głowy, poważnie uszkodzone nerki i płuca. Nie mógł się wyprostować ani chodzić. Znali go wszyscy mieszkańcy Lhasy, podziwiano jego odwagę i patriotyzm. Ludzie nosili jego wózek po schodach klasztorów i œwištyń. Utrzymywał się ze sprzedaży kołowrotków i wosku do linek latawców; naprawiał też lampy gazowe, kuchenki naftowe i meble. Nim trafił do więzienia, pracował jako stolarz i prowadził sklepik na lhaskim Tromsikhangu.

Sonam Łangdu został skazany na dożywocie – póŸniej wyrok zmniejszono do 19 lat więzienia – po niepodległoœciowych protestach z marca 1988. Był jednym z szeœciu mężczyzn oskarżonych o zabicie chińskiego policjanta w najsłynniejszym procesie pokazowym w latach 1987-89 (ten okres “niepokojów” zakończyło wprowadzenie stanu wojennego).

Przed procesem, do którego doszło niemal rok po zatrzymaniu (17 marca 1988), Sonam Łangdu był brutalnie torturowany. Zwišzanego zawieszano go pod sufitem na wiele dni, bito elektrycznymi pałkami i głodzono. Według byłego więŸnia, który przebywa obecnie na wygnaniu, Sonam Łangdu zaczšł tracić władzę w nogach po pobiciu przez tybetańskiego funkcjonariusza, który odbił mu nerki.

Proces odbył się w styczniu 1989 roku w sztabie generalnym Armii Ludowo-Wyzwoleńczej w Tybecie. Sonam Łangdu, Lobsang Tenzin, Gjalcen Czoephel, Cering Dondrup, Tamdrin i Bagdro (dwudziestoletni wówczas mnich Gandenu) zostali oskarżeni o udział w zabójstwie chińskiego policjanta Yuana Shishenga, który zginšł 5 marca 1988, oraz o “działalnoœć kontrrewolucyjnš”.

“Przed budynkiem stał szpaler żołnierzy i trzy ciężarówki z gotowymi do strzału karabinami maszynowymi – powiedział TIN Bagdro. – Sšdzono nas w dużej sali. Wokół sztabu kłębili się ludzie, którzy próbowali podać nam coœ do jedzenia i do picia. Krzyczeli, że zacznš demonstrację, jeœli nie dostaniemy żywnoœci i wody. W budynku, w którym odbywał się proces, było kilkuset uzbrojonych żołnierzy”.

Bagdro, który uciekł z Tybetu w 1991 roku, mówi, że podczas procesu nie pozwolono im mówić o torturach, jakie zadawano im w areszcie œledczym Guca. “Jednak wszyscy powiedzieliœmy, że zeznania wymuszono na nas torturami. Pamięta, że Sonam Łangdu krzyczał, że był torturowany, gdy wywlekano nas z sali. Wyprowadzono ich bocznym wyjœciem. Po drodze zostali pobici kolbami i stalowymi prętami. Sonama Łangdu skazano na dożywocie. Po ogłoszeniu wyroku pobito ich ponownie. “Wyglšdaliœmy już i czuliœmy się jak trupy – wspomina Bagdro. – Sonama kopali w brzuch i plecy. Z ust ciekła mu piana i krew”.

W sentencji wyroku Miejskiego Sšdu TRA w Lhasie (14 stycznia 1989) napisano, że Sonam Łangdu ciskał kamieniami w policjantów Yuan Shishenga i Chang Yushenga, którzy wycofywali się z balkonu na trzecim piętrze, skšd obserwowali demonstrantów. Z wiarygodnych raportów wynika, że obaj policjanci mogli filmować Tybetańczyków uczestniczšcych w niepodległoœciowym proteœcie. Tybetańczycy sš na to ogromnie wyczuleni, gdyż wiedzš, że taœmy służš póŸniej do identyfikacji i sš przyczynš wielu aresztowań. Zdaniem sędziów, Sonam Łangdu, Lobsang Tenzin, Gjalcen Czoephel, Cering Dondrup i Tamdrin wbiegli do budynku i pobili chińskich funkcjonariuszy. Yuan Shisheng został wypchnięty z okna. Drugi policjant przeżył.

Sšd uznał Sonama Łangdu, Gjalcena Czoephela i Ceringa Dondrupa za “prowodyrów”. Bagdro, jako “wspólnik”, został skazany na trzy lata więzienia. Karę œmierci Lobsanga Tenzina, dwudziestodwuletniego studenta, zmieniono póŸniej na dożywocie. Obecnie przebywa on w więzieniu Poło Tramo, nazywanym oficjalnie Więzieniem nr 2 TRA.

14 kwietnia 1988 Sonama Łangdu, Bagdro i czterech innych przeniesiono do więzienia Drapczi. Sonam, który trafił na oddział IV (dla więŸniów politycznych), był tak wycieńczony biciem i torturami, że nie mógł chodzić. “Zrobił sobie laskę – mówi Bagdro. – Któregoœ dnia zabrał mu jš, i spalił, jeden ze strażników. Potem bili go i kopali przez jakieœ piętnaœcie minut. Wrzeszczeli, że jest symulantem. Któregoœ dnia skatowali go elektrycznymi pałkami w więziennym sadzie. Słyszeliœmy, jak woła matkę i błaga, żeby go dobili. Wszyscy płakaliœmy”.

Sonam Łangdu nie mógł korzystać z opieki lekarskiej do 1992 roku. Kiedy zezwolono mu wreszcie na wizytę w szpitalu, było już za póŸno. Po roku zwolniono go ze względów zdrowotnych, nie zmieniajšc wyroku. Bagdro powiedział TCPCD, że kiedy widział go po raz ostatni, Sonam wyglšdał “jak duch”. Nie dosłyszał, miał trudnoœci z mówieniem i nie mógł utrzymać moczu. Sonam Łangdu zostawił żonę i troje dzieci. Najmłodsze, córka, ma trzynaœcie lat.