Z badań TIN wynika, że w mijajšcym roku zmniejszyła się liczba więŸniów politycznych w Drapczi (okres “szczytowy” przypadał na lata 1995-96). Liczba więŸniów kończšcych odbywanie wyroków wydaje się obecnie przewyższać liczbę nowo skazywanych. Niemniej nic nie wskazuje na to, by malała brutalnoœć, z jakš traktuje się skazanych w “Więzieniu nr 1 Tybetańskiego Regionu Autonomicznego”. Zmarło szeœcioro więŸniów – wyłšcznie mnichów i mniszek – których wyroki kończyły się w 1999 roku (pięcioro zginęło w więzieniu – wszyscy mieli wyjœć na wolnoœć w cišgu 24 miesięcy – jeden wkrótce po opuszczeniu Drapczi).
 

Coraz trudniej o informacje dotyczšce tybetańskich więŸniów politycznych – żadna organizacja praw człowieka nie jest w stanie podać pełnej liczby uwięzionych w którymkolwiek regionie Tybetu. Z dostępnych danych wynika, że w 1999 roku kończyły się wyroki co najmniej 110 więŸniów politycznych, skazanych w trybie sšdowym lub administracyjnym. Około 75 proc. odbywało wyroki w Drapczi; ponad 12 proc. w Trisam, obozie reedukacji przez pracę (administracyjne wyroki do trzech lat). W ostatnich latach władze stosowały tę metodę rzadziej – większoœć wyroków zapadała w sšdach. Przeciętny wyrok w tej grupie opiewał na pięć lat. Co najmniej dwóch więŸniów, których wyroki kończyły się w 1999 roku, zostało warunkowo zwolnionych ze względów medycznych.

Pierwszš z szeœciu wspomnianych ofiar był Pasang Dała, mnich z klasztoru Sang-ngag Khar w okręgu Tagce, którego zatrzymano w grudniu 1994 roku. W chwili aresztowania miał 18 lat. Były więzień, któremu udało się uciec z Tybetu, powiedział TIN, że Pasang Dała zapadł na zdrowiu na skutek brutalnego pobicia. Nie udzielono mu żadnej pomocy medycznej. “Kiedy władze zorientowały się wreszcie, że sytuacja jest naprawdę poważna – było już za póŸno. Pasang umarł na schodach szpitala, do którego go wieziono”. Gdyby przeżył, w tych dniach wychodziłby na wolnoœć.

Dwaj mnisi i dwie mniszki, którzy zginęli po protestach w maju 1998, mieli wyjœć na wolnoœć również w 1999 roku. Taszi Lhamo z klasztoru Dzieło Thekczogling w okręgu Njemo miała 21 lat, gdy trafiła za kraty w styczniu 1995 roku. 19-letniš Dekji Jangzom z klasztoru Rangdziung w Phenpo zatrzymano (za udział w demonstracji) miesišc póŸniej. Obie skazano na cztery lata więzienia; obie zmarły w swoich celach w czerwcu 1998, miesišc po protestach, do jakich doszło w Drapczi w maju zeszłego roku. Władze dawały do zrozumienia, że mniszki odebrały sobie życie, niemniej do tej pory nie przedstawiły oficjalnego wyjaœnienia.

Dwudziestoparoletni Khedrub z klasztoru Ganden został aresztowany w marcu 1994 roku. Skazano go na pięć lat więzienia. Był jednš z pierwszych zidentyfikowanych ofiar majowych protestów, nadal jednak niewiele wiadomo o okolicznoœciach jego œmierci. Z zaskakujšco szczegółowej relacji naocznego œwiadka, która dotarła do TIN w zeszłym miesišcu, wynika, że Khedrub “zginšł 23 maja 1998 w najbardziej strzeżonej częœci więzienia Drapczi”. To samo Ÿródło potwierdziło również zgon dwudziestoparoletniego Lobsanga Czoephela z klasztoru Khangmar w okręgu Damszung, którego aresztowano w kwietniu 1995. Miał on popełnić samobójstwo 12 maja 1998.

Szóstš ofiarš jest Ngałang Dzinpa, mnich z Gandenu, którego aresztowano w marcu 1995 w wieku 25 lat. Został skazany na cztery lata więzienia. Z napływajšcych do TIN informacji wynika, że zwolniono go w marcu. W dzień po powrocie do domu odwiedził go lekarz, który pobrał płyn rdzeniowy (najprawdopodobniej w celach diagnostycznych). Ngałang zmarł w połowie maja. Nie wiadomo, czy bezpoœredniš przyczynš zgonu było brutalne traktowanie w więzieniu.

WięŸniem o najdłuższym “stażu”, który miał wyjœć na wolnoœć w 1999 roku, jest Lobsang Jesze (imię œwieckie: Phuncog Gjalcen), mnich z Gandenu, który trafił za kraty w wieku 29 lat, dwa dni po ogromnej demonstracji, która przetoczyła się przez centrum Lhasy 5 marca 1988. Z dokumentów sšdowych wynika, że 19 stycznia 1989 skazano go na 11 lat więzienia (Ÿródła nieoficjalne mówiły o 12 latach). W 1996 roku TIN dowiedział się, że Lobsang został warunkowo zwolniony. Miał odbite nerki i był przykuty do wózka. Nic nie wiadomo o jego obecnym stanie.

Z opublikowanych przez TIN w marcu 1998 “Wrogich elementów” wynikało, że w tym roku z Drapczi powinno zostać zwolnionych 62 więŸniów. Najnowsze dane wskazujš jednak, że liczba ta jest faktycznie wyższa: w 1998 – a także w 1999 roku – powinno wyjœć na wolnoœć ponad 80 skazanych. W roku 2000, jak w 1997, mury więzienia opuœcić ma ponad 60 więŸniów politycznych. Z danych TIN wynika, że w latach 1997-99 powinno wyjœć na wolnoœć ponad 300 skazanych. W Drapczi pozostanie ich 230 – a więc mniej niż w latach 1995-97 (o ile, oczywiœcie, nie nastšpi nowa fala aresztowań i wyroków).

Nie żyje co najmniej dziewięcioro więŸniów politycznych – w tym oœmioro z Drapczi – których wyroki kończyły się w tym okresie. Czoekji Łangmo z klasztoru Szar Bumpa zmarła 7 czerwca 1998 – na tydzień przed terminowym zwolnieniem. Władze twierdzš, że popełniła samobójstwo, duszšc się w swojej celi. Była jednš z szeœciu mniszek, które miały umrzeć tego samego dnia, w takich samych okolicznoœciach (po wspominanych już majowych protestach). 6 maja 1998 wyszedł na wolnoœć 22-letni Jesze Samten z Gandenu. Spędził w Trisam dwa lata. Umarł szeœć dni póŸniej – najprawdopodobniej na skutek obrażeń, jakie zadano mu podczas bicia i tortur. Do TIN dotarły informacje o zgonie dwojga innych więŸniów – mnicha i mniszki – kończšcych wyroki w 1998 roku. Próbujemy je teraz potwierdzić.

TIN stara się potwierdzić wszystkie uzyskane wczeœniej informacje o okolicznoœciach wymienionych wyżej zgonów. Napływajšce z Tybetu doniesienia bywajš sprzeczne. Co więcej, Tybetańczycy przypisujš każdy zgon byłego więŸnia biciu i torturom, zadawanym w więzieniach. Drapczi wydaje się najniebezpieczniejszym więzieniem Tybetu, choć przyczynš zgonu wielu więŸniów mogš być wczeœniejsze obrażenia, spowodowane biciem i torturami w aresztach œledczych Guca i Sitru. Z danych TIN – obejmujšcych 12 lat – wynika, że na skutek brutalnego traktowania w Drapczi ginie 1 na 22 więŸniarki polityczne. Jeœli idzie o więŸniów, proporcja ta wynosi 1 do 37. Dane te mogš okazać się jeszcze gorsze, jeœli potwierdzš się doniesienia o dwóch wspomnianych zgonach. Œrednia wynosi 1 do 32. Jeœli idzie o więŸniów, którzy mieli wyjœć na wolnoœć w latach 1998-99, jest jeszcze bardziej zatrważajšca: 1 do 24.