World Tibet News: Niektórzy przedstawiciele diaspory uważajš, że za prowadzenie rozmów [z Pekinem] powinien odpowiadać demokratycznie wybrany parlament tybetański, a nie biuro Dalajlamy. Co pan o tym sšdzi?

Kalon Tipa: Trzeba pamiętać, że Jego Œwištobliwoœć podkreœla z całš stanowczoœciš, iż w negocjacjach tybetańsko-chińskich nie idzie o jego status, lecz o przyszłoœć mieszkańców Tybetu. Jego Œwištobliwoœć mówi jasno, że status jego osoby nie jest przedmiotem negocjacji. Jego Œwištobliwoœć nie negocjuje w swoim imieniu, lecz w imieniu narodu tybetańskiego.

Gdybyœmy nalegali na negocjacje między rzšdem Chin a tybetańskim rzšdem emigracyjnym, wszystko skończyłoby się w punkcie wyjœcia. Rzšd Chin oœwiadczyłby po prostu, że nie uznaje tybetańskiego rzšdu emigracyjnego. Aby tego uniknšć, mówimy o “przedstawicielach Dalajlamy”. Dalajlama jest prawowitym przedstawicielem narodu tybetańskiego.

WTN: Dalajlama wyznaczył dwóch specjalnych wysłanników, których zadaniem jest prowadzenie rozmów z władzami chińskimi. Podczas pańskiej kadencji wysłannicy złożyli dwie wizyty w Chinach. Wielu Tybetańczyków i cudzoziemców, którzy popierajš naszš sprawę, uważa, że w tej kwestii – najważniejszej z perspektywy przyszłoœci Tybetu – decyzje zapadajš poza rzšdem emigracyjnym. Jak widzi pan rolę i wpływy specjalnych wysłanników?

Kalon Tipa: Nie ja wymyœliłem instytucję specjalnych wysłanników. To dziedzictwo lat osiemdziesištych i dziewięćdziesištych. Kiedy stawałem na czele kaszagu (gabinetu), instytucja ta już istniała i były nadane nominacje. Jak rozumiem, wzięła się z faktu, iż Chińska Republika Ludowa nie uznaje tybetańskiego rzšdu emigracyjnego. Rzšd tybetański nie może więc utrzymywać stosunków z Pekinem. Potrzebujemy jednak dialogu, który jest możliwy tylko za poœrednictwem Jego Œwištobliwoœci. Władze chińskie nie uznajš Jego Œwištobliwoœci za prawowitego przedstawiciela narodu tybetańskiego, niemniej sš gotowe rozmawiać z nim – jako instytucjš Dalajlamy. Porozumienie to osišgnięto w 1979 roku i obowišzuje do dziœ. Tybetańczycy powinni o tym pamiętać.

WTN: Jak widzi swojš rolę w procesie negocjacyjnym demokratycznie wybrany parlament tybetański?

Kalon Tipa: Tybetański rzšd emigracyjny ma dwa zadania: utrzymuje kontakty z państwami innymi niż ChRL i zabiega o dialog z Pekinem – w nadziei, że doprowadzi on do negocjacji na temat przyszłoœci Tybetu.

Dialogiem z ChRL kieruje bezpoœrednio Jego Œwištobliwoœć, który podejmuje wszystkie decyzje. Dlaczego? Ponieważ naród tybetański udzielił mu takiego mandatu w referendum, którego wyniki zatwierdził parlament emigracyjny. W referendum naród upoważnił Jego Œwištobliwoœć do podejmowania decyzji, stosownie do okolicznoœci, w sprawie stosunków z ChRL. Naród nie upoważnił do tego kaszagu ani [jego] Departamentu Informacji i Stosunków Zagranicznych (DIIR).

Niemniej jednak Jego Œwištobliwoœć postanowił konsultować się w tej sprawie z kaszagiem. Przed sformowaniem dwunastego kaszagu (1996-2001) omawiał kwestię dialogu z Pekinem ze swoim wysłannikami, kalonem tipš, kalonem informacji i stosunków zagranicznych i z byłym przewodniczšcym parlamentu [którym był wówczas Samdong Rinpocze]. Jego Œwištobliwoœć poprosił nas o zreferowanie różnych wariantów i sugestie. Potem sam podjšł ostateczne decyzje, które realizujš jego wysłannicy. Wszystko to odbywa się zgodnie z zatwierdzonym przez parlament wynikiem referendum.

Stosunki z państwami innymi niż ChRL należš do kaszagu i DIIR. W tych sprawach zasięga się czasem, ale tyko czasem, opinii wysłanników, którzy nie sš przedstawicielami działajšcych za granicš Biur Tybetu. Zgodnie z obowišzujšcymi procedurami DIIR konsultuje się z różnymi przedstawicielami Biur Tybetu, którzy realizujš dyrektywy Departamentu. Dialog z Chinami jest jednak wyłšcznš domenš dwóch wysłanników, podlegajšcych bezpoœrednio Jego Œwištobliwoœci.

WTN: Rozumiem kontekst, pozostaje jednak faktem, że dwaj specjalni wysłannicy majš ogromne wpływy. Wiele organizacji zajmujšcych się Tybetem i sami Tybetańczycy obawiajš się zatem o procedury demokratyczne. Teraz, gdy udało się nam stworzyć demokratyczny system rzšdów z mocnym premierem, wielu uważa, że pański gabinet powinien odgrywać większš rolę w procesie negocjacji. Na przykład podczas obu wizyt obu delegacji [w Chinach] komunikaty wydawało prywatne biuro Dalajlamy, a nie tybetański rzšd czy parlament.

Kalon Tipa: Myœlę, że to niepotrzebne obawy. Jak już mówiłem, parlament upoważnił Jego Œwištobliwoœć do podejmowania wszystkich decyzji, dotyczšcych procesu dialogu i negocjacji. Tych prerogatyw nie udzielono kaszagowi. Kiedy zapadała ta decyzja, ani naród, ani kaszag nie mieli żadnych zastrzeżeń. To był jedyny sposób na rozpoczęcie dialogu, bo gdyby był w to zaangażowany rzšd emigracyjny, ChRL nie zgodziłaby się na żadne rozmowy.

Warto pamiętać o delegacji, którš Jego Œwištobliwoœć wysłał kiedyœ do ambasady ChRL w Delhi. Jednym z jej członków był sekretarz DIIR i przedstawiciel ambasady powiedział jasno: “Przepraszam, on nie może przyjœć, ponieważ jest pracownikiem tak zwanego tybetańskiego rzšdu emigracyjnego”. Tak do tego podchodzš. W tej sytuacji jedynš możliwoœć nawišzania kontaktów z Chińczykami stwarza Jego Œwištobliwoœć. I kontakty te muszš być przejrzyste dla międzynarodowej opinii publicznej, a zwłaszcza dla chińskich przywódców. Dlatego też oficjalny komunikat o pierwszej wizycie wysłanników wydało prywatnego biuro Jego Œwištobliwoœci – warto też zauważyć, że ChRL go nie zdementowała. Oœwiadczenie strony chińskiej było inne, ale nie kwestionowało komunikatu biura Jego Œwištobliwoœci. Dodam jeszcze, że jeœli wysłannicy Jego Œwištobliwoœci złożš kolejnš wizytę w Chinach, komunikat w tej sprawie wyda jego biuro, nie kaszag.

Wysłannicy mogš być ludŸmi wpływowymi, ale trzeba też wiedzieć, że kalon tipa nie poddaje się wpływom wpływowych osobistoœci. W społecznoœci tybetańskiej jest wielu wpływowych ludzi, lecz moja słaboœć polega na tym, że nie ulegam wpływom, i dlatego jestem niepopularny. Do tej pory wszystkie decyzje w sprawie strategii negocjacyjnej były owocem konsultacji i dyskusji między zespołem doradców i Jego Œwištobliwoœciš. Nie podjęliœmy żadnej decyzji bez Jego Œwištobliwoœci i nie wydaje mi się, bym podczas naszych rozmów zbytnio ulegał wpływom jakiegokolwiek wpływowego człowieka. Cieszę się, że wysłannicy Jego Œwištobliwoœci sš ludŸmi wpływowymi. To bardzo dobrze – muszš być wpływowi, by móc przekonać chińskich przywódców. Życzę im, mam nadzieję i wierzę, że ich wysiłki przyniosš rezultaty.

WTN: Chciałbym wrócić do tego, co powiedział pan o mandacie do prowadzenia negocjacji, jakiego naród tybetański udzielił Jego Œwištobliwoœci. Mimo to Jego Œwištobliwoœć zawsze konsultował się z kaszagiem. Gdyby opinia publiczna i parlament były zdania, że należy obrać innš strategię, mandat ten można byłoby zmienić.

Kalon Tipa: Nawet gdyby Tybetańczycy byli takiego zdania – a nie sšdzę, by tak było – sam parlament nie mógłby wprowadzić żadnych zmian. W tej sprawie nie ma on pełnej swobody, ponieważ pierwotnš decyzję podjšł naród w referendum. Szeœćdziesišt szeœć procent Tybetańczyków powierzyło stosunki z ChRL Jego Œwištobliwoœci. Mandat ten jednogłoœnie zatwierdził póŸniej parlament.

Podczas ostatniego posiedzenia powiedziałem, że naszš politykę drogi œrodka w sprawie negocjacji z ChRL można zmienić tylko na dwa sposoby – decyzjš Jego Œwištobliwoœci lub w referendum. Parlament nie może tego uczynić, ponieważ nie on decydował, a jedynie zatwierdzał wyrażonš w referendum wolę narodu. Jeżeli chcemy to zmienić, musimy zapytać naród w kolejnym referendum lub zwrócić się do Jego Œwištobliwoœci o zmianę polityki.

WTN: Można więc, teoretycznie, założyć, że jeœli większoœć diaspory byłaby przekonana o koniecznoœci zmiany strategii, dałoby się to zrobić.

Kalon Tipa: Oczywiœcie, w społeczeństwie demokratycznym możliwe jest wszystko. Sš jednak procedury. Niczego nie zmieni się plotkowaniem. Jego Œwištobliwoœć nie musi ogłaszać referendum, ponieważ ma oczywisty mandat do podejmowania decyzji stosownie do sytuacji. Jeœli zmian pragnie dokonać parlament, może ogłosić referendum, gdyż należy to do jego uprawnień. Jeżeli ludzie chcš zorganizować kampanię, której celem będzie nakłonienie ich przedstawicieli w parlamencie do zmiany stanowiska, majš do tego pełne prawo.

WTN: Często używamy wymiennie słów “dialog” i “negocjacje”. Czy, pańskim zdaniem, jest między nimi jakaœ różnica?

Kalon Tipa: Ogromna. Doprowadziliœmy do dialogu, lecz nie do negocjacji. Dialog to spotkanie dwóch stron twarzš w twarz. Negocjacje sš natomiast ustalonym procesem, którego celem jest rozwišzanie konkretnych problemów obu stron. Jego Œwištobliwoœć, na przykład, ogłosił w Strasburgu plan – ma propozycję. Jeżeli Chiny zasišdš do negocjacji, ich przedstawiciel powie: “to jest nie do przyjęcia” czy “na to możemy się zgodzić”. Wtedy nasi ludzie odpowiedzš: “nie, trzeba to przyjšć z uwagi na to, to i tamto”. To nie jest zwykła dyskusja, to sš negocjacje. Nie zaczęliœmy jeszcze negocjować. Dlatego też we wszystkich dokumentach i oœwiadczeniach stwierdzamy, iż nie prowadzimy rokowań z ChRL. Nawišzaliœmy dialog i dialog ten może doprowadzić nas do negocjacji.

WTN: Czym będš się różnić negocjacje od prowadzonego obecnie dialogu?

Kalon Tipa: Stanowisko Jego Œwištobliwoœci w sprawie negocjacji jest bardzo jasne – kiedy tylko się rozpocznš, wygaœnie mandat specjalnych wysłanników i powołany zostanie nowy zespół negocjacyjny. Wejdš do niego Tybetańczycy z Tybetu i przedstawiciele diaspory, uczeni, ludzie wybitni, osoby publiczne, historycy, politycy. Zadanie wysłanników Jego Œwištobliwoœci polega na przygotowaniu gruntu do negocjacji i przekonaniu Chińczyków, by usiedli za stołem rokowań. Takie jest stanowisko Jego Œwištobliwoœci, wysłanników i moje.