Helsińska Fundacja Praw Człowieka
1-01-2013
Tybet w 2012 roku. Chronologia (2)
1 czerwca 2012
Kalon tipa (prezes gabinetu Centralnej Administracji Tybetańskiej w Indiach) Lobsang Senge „przyjmuje z żalem" rezygnację Wysłanników Dalajlamy: Lodiego Gjari i Kelsanga Gjalcena, którzy od 2002 roku przeprowadzili dziewięć rund rozmów z przedstawicielami władz centralnych Chińskiej Republiki Ludowej i podjęli decyzję o dymisji z powodu „pogarszającej się sytuacji w Tybecie" oraz związanej z nią fali samospaleń, i „frustracji" spowodowanej brakiem „pozytywnej reakcji strony chińskiej" na propozycje diaspory.
2 czerwca 2012
Dwaj Tybetańczycy zostają skazani na kary dwóch i trzech lat więzienia za udział w kwietniowym proteście przeciwko skorumpowanym urzędnikom w Adhe, w Ngabie (chiń. Aba) - a ściślej za „nieprzyjęcie kluczy do domów zbudowanych z pomocą rządu".
5 czerwca 2012
Przed siedzibą władz w Czamdo (chiń. Changdu) protestuje samotny mnich, Karma Rabten. Zostaje natychmiast aresztowany, do klasztoru Czamdo Rata wkracza policja.
6 czerwca 2012
Biura podróży informują, że władze chińskie - najwyraźniej w związku z samospaleniami w Lhasie - ponownie zamknęły dla cudzoziemców Tybetański Region Autonomiczny.
10 czerwca 2012
„Stary pies" Pemy Cetena z Amdo wygrywa niezależny Brooklyn Film Festiwal.
11 czerwca 2012
Rada Państwa zapowiada, że podczas rozpraw apelacyjnych w sprawach, w których orzeczono karę śmierci, nie będzie wyłączana jawność.
12 czerwca 2012
Catherine Ashton, Wysoki przedstawiciel Unii Europejskiej do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, mówi o Tybecie w Sztrasburgu: wyrażając „zaniepokojenie pogarszającą się sytuacją", wzywa władze chińskie do „zapewnienia przestrzegania praw Tybetańczyków".
Chińska delegacja zgłasza „ostry protest" i organizatorzy proszą grupę tybetańskich buddystów, należących do diaspory, o opuszczenie sali plenarnej podczas „światowej" konferencji buddyjskiej w Korei Południowej. Następnego dnia wysłannicy Pekinu manifestacyjnie wracają do kraju.
Policja zatrzymuje Ceringa Dhondupa, który przez kilkanaście minut samotnie skanduje niepodległościowe hasła na ulicy w Kakhogu (chiń. Hongyuan), w prefekturze Ngaba (chiń. Aba) prowincji Sichuan.
14 czerwca 2012
Z badań Uniwersytetu Harvarda wynika, że cenzura ingeruje w co najmniej trzynaście procent chińskich blogów.
15 czerwca 2012
Przed koszarami Ludowej Policji Zbrojnej w Czency (chiń. Jianza), w prefekturze Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai dokonuje samospalenia pięćdziesięciokilkuletni koczownik Tamdin Thar. Ginie na miejscu.
16 czerwca 2012
Chiny wysyłają w kosmos pierwszą astronautkę.
18 czerwca 2012
W Maczu (chiń. Maqu), w prefekturze Kanlho (chiń. Gannan) prowincji Gansu zostaje aresztowany Szonu Palden, koczownik poszukiwany za udział w antyrządowych demonstracjach w marcu 2008 roku.
Sąd w Ngabie (chiń. Aba), w Sichuanie skazuje na karę siedmiu lat więzienia mnicha Jontena Gjaco, uznając go winnym „przekazywania za granicę informacji o wydarzeniach o charakterze politycznym od 2008 roku, a w szczególności zdjęcia mniszki Tenzin Łangmo i wiadomości o jej samospaleniu".
19 czerwca 2012
Rządowa gazeta informuje, że po nagłej „sezonowej kontroli" na lhaskim Barkhorze kazano zamknąć niemal pięćdziesiąt hoteli, noclegowni i restauracji; według niezależnych źródeł - wyłącznie tybetańskich.
20 czerwca 2012
W Dzato (chiń. Zaduo), w okręgu Tridu (chiń. Chengduo), w prefekturze Juszu (chiń. Yushu) prowincji Qinghai podpalają się dwudziestodwuletni Ngałang Norpel i starszy o dwa lata Tenzin Khedrup. Trzymają zakazane flagi tybetańskie, wołają o niepodległość oraz o długie życie i powrót Dalajlamy. Tenzin Khedrup ginie na miejscu.
Po trzytygodniowej przerwie związanej z samospaleniami przed Dżokhangiem biura podróży otrzymują zgodę na organizowanie wycieczek do Tybetańskiego Regionu Autonomicznego, niemniej władze w Lhasie wprowadzają nowe wymogi: w grupie musi być co najmniej pięć osób z tego samego kraju, a potencjalni turyści mają opłacić z góry minimum połowę kosztów. Z tajemniczych przyczyn „liberalizacja" (wcześniej zapowiadano, że TRA będzie „zamknięty" do końca sierpnia) nie dotyczy miłośników podróży z Norwegii, Wielkiej Brytanii, Austrii i Korei Południowej.
21 czerwca 2012
Pierwsze, historyczne spotkanie premierów ChRL i Bhutanu (podczas oenzetowskiego Szczytu Ziemi w Brazylii), po którym Chiny deklarują gotowość „szybkiego nawiązania formalnych stosunków dwustronnych i rozwiązania sporów granicznych".
23 czerwca 2012
Chiny ogłaszają budowę „22 modelowych wiosek" w ramach wartego 400 milionów yuanów (215 mln PLN) planu „rozwijania międzynarodowej turystyki" w prefekturze Njingtri (chiń. Lingzhi) Tybetańskiego Regionu Autonomicznego.
24 czerwca 2012
Policja zatrzymuje siedemnastoletnią Dzigme Dolmę, która przez kilka minut samotnie rozrzuca ulotki, wołając o powrót Dalajlamy i wolność Tybetu na ulicy w Kardze (chiń. Ganzi), w Sichuanie. Kilka dni później rodzice odnajdują ją skatowaną w szpitalu.
27 czerwca 2012
Przed klasztorem w Dziekundo (chiń. Jiegu), w prowincji Qinghai podpala się kobieta, protestując przeciwko nieuczciwej polityce konfiskowania i nadawania ziemi (po tragicznym trzęsieniu, które nawiedziło region w 2010 roku). Zostaje natychmiast ugaszona i przewieziona do szpitala; władze grożą świadkom surowymi karami za „rozpowszechnianie plotek", podkreślając, że sprawa nie miała nic wspólnego z „polityką" i „kwestiami etnicznymi".
28 czerwca 2012
„Trudy służby i brzemię odpowiedzialności sprawiają, że w Tybecie często odczuwa się zdenerwowanie i niepokój. Szczere powitanie, pozytywne spojrzenie pomagają przekazać tym oficerom ciepło" - rządowe media informują o przybyciu do Lhasy „wyspecjalizowanej grupy wsparcia psychologicznego" dla żołnierzy wujing, Ludowej Policji Zbrojnej.
29 czerwca 2012
W Silingu (chiń. Xining) umiera dziewięćdziesięciosiedmioletnia Majum Sonam Dolma, matka X Panczenlamy.
lipiec 2012
Początek „przygotowań" do XVIII Zjazdu KPCh - policja zatrzymuje, osadza w aresztach domowych lub obozach pracy ponad sześćdziesięciu dysydentów i działaczy społecznych.
1-2 lipca 2012
Policja odnajduje zakopane zwłoki mnicha imieniem Zama, zaginionego przed dwoma tygodniami skarbnika klasztoru Szaczung w Bajanie (chiń. Hualong), w prefekturze Coszar (chiń. Haidong) prowincji Qinghai. Jego współbracia wychodzą na ulice w milczącym proteście, który zostaje rozbity siłą przez policję. Następnego dnia do zabójstwa, i próby rabunku, przyznaje się komendant lokalnego komisariatu. Klasztor odcina od świata kordon żołnierzy paramilitarnej Ludowej Policji Zbrojnej.
Sąd ludowy w Barkhamie (chiń. Maerkang), w prowincji Sichuan skazuje na trzy lata więzienia Lodo, mnicha uprowadzonego z klasztoru Kirti w październiku 2011 roku.
4 lipca 2012
Tybetańskie źródła informują o skazaniu na kary od dziewięciu do jedenastu lat więzienia trzech przełożonych klasztoru Bongtak w Themczenie (chiń. Tianjun), w Qinghai, oskarżonych o „podżeganie" i „współudział" w styczniowym samospaleniu Damczo Sangpy.
Funkcjonariusze policji brutalnie biją i zatrzymują dwudziestodwuletniego Kelsanga Tenzina, który przez kilka minut samotnie woła o długie życie Dalajlamy i uwolnienie wszystkich więźniów politycznych przed siedzibą władz lokalnych w Kardze (chiń. Ganzi), w Sichuanie.
6 lipca 2012
„Obywatele sieci" informują, że z okazji urodziny Dalajlamy w niektórych regionach Tybetu odcięto dostęp do internetu.
7 lipca 2012
W Damszungu (chiń. Dangxiong), w okolicach Lhasy dokonuje samospalenia dwudziestokilkuletni Cełang Dordże. Udaje mu się przejść prawie sto metrów, wołając o długie życie Dalajlamy. Zostaje ugaszony i przewieziony do szpitala, w którym umiera tego samego wieczora. Policja zatrzymuje większość świadków protestu i odcina Damszung od świata.
Xinhua informuje, że Chiny wydadzą 30 miliardów yuanów (16 mld PLN) na zbudowanie w Lhasie parku tematycznego księżniczki Wencheng, który ma być symbolem „przyjaźni etnicznej".
12 lipca 2012
Rządowe media donoszą o nagłym przetasowaniu na kluczowych stanowiskach - między innymi szefów departamentów organizacji i propagandy - w lhaskich strukturach Komunistycznej Partii Partii Chin: fotele traci piętnastu aparatczyków, pięciu otrzymuje nominacje.
14 lipca 2012
W klasztorze Paljul w Kardze (chiń. Ganzi) w Sichuanie zostają zatrzymani Kelsang Gjaco i Taszi Dhondup, mnisi znani z publikacji krytycznych wobec chińskich rządów w Tybecie.
17 lipca 2012
Przed klasztorem Codun Kirti w Barkhamie (chiń. Maerkang), w Ngabie (chiń. Aba) podpala się osiemnastoletni mnich Lobsang Lozin. Ginie na miejscu.
Władze nie dopuszczają zatrudnionych przez rodzinę adwokatów z Pekinu do rozprawy Dzigmego Gjaco, znanego mnicha z Labrangu w Kanlho (chiń. Gannan), w prowincji Gansu, aresztowanego przed rokiem za prowadzenie „działalności separatystycznej".
19 lipca 2012
Władze chińskie w Xinjiangu zakazują publicznego obchodzenia Ramadanu.
22 lipca 2012
Podczas wizyty delegacji aparatczyków z Czamdo (chiń. Changdu) w okręgu Gondzio (chiń. Gongjue) na ulicę wychodzi mężczyzna imieniem Ngałang, powiewając zakazaną tybetańską flagą, rozrzucając ulotki i wołając o długie życie Dalajlamy, zjednoczenie Tybetańczyków oraz rychły koniec ich cierpień. Zostaje natychmiast zatrzymany i wywieziony przez policję.
23 lipca 2012
„Kto nie strzeże stabilizacji kraju, nie zasługuje na miano osoby religijnej" - Gjalcen Norbu, mianowany przez władze w Pekinie Panczenlamą, składa wizytę w Lhasie.
24 lipca 2012
Unia Europejska ustanawia Specjalnego Przedstawiciela ds. Praw Człowieka.
26 lipca 2012
Broadcasting Board of Governors (coś w rodzaju amerykańskiej KRRiT) publikuje wyniki badań przeprowadzonych wśród tybetańskich pielgrzymów uczestniczących w abhiszece Kalaczakry w Indiach w styczniu 2012 roku. Wynika z nich, że w Tybecie za najbardziej wiarygodne uchodzą informacje „przekazywane ustnie, nieformalnie".
29 lipca 2012
Niemal sto tysięcy osób protestuje w Hongkongu przeciwko planom wprowadzenia w szkołach „wychowania patriotycznego".
W Silingu (chiń. Xining) zostaje aresztowany Czoksal, tybetański artysta, który naraził się władzom, nagrywając płytę z pieśniami sławiącymi Dalajlamę.
30 lipca 2012
Ngałang Norphel, który 20 czerwca dokonał samospalenia w Dzato (chiń. Zaduo), umiera w szpitalu w Juszu (chiń. Yushu).
1 sierpnia 2012
W „dniu wojska" dwudziestodwuletni mnich Kunczok Jarphel rozrzuca podpisane własnym nazwiskiem niepodległościowe ulotki i woła o powrót Dalajlamy w parku w Sertharze (chiń. Seda), w Sichuanie. Stawia opór zatrzymującym go policjantom i zostaje przez nich skatowany na oczach tłumu gapiów.
3 sierpnia 2012
W okręgu Barkham (chiń. Maerkang) prefektury Ngaba (chiń. Aba) zostaje zatrzymany niepełnosprawny pieśniarz Amczok Phulczung, który ukrywał się po nagraniu płyty zawierającej pieśni wzywające Tybetańczyków do przeciwstawienia się chińskiej dominacji oraz sławiące Dalajlamę i nowo wybranego premiera administracji tybetańskiej na wychodźstwie.
4 sierpnia 2012
Media informują o odrzuceniu przez Pekin prośby Indii o ponowne otwarcie konsulatu w Lhasie, który zamknięto po wojnie granicznej w 1962 roku.
5 sierpnia 2012
Policja zatrzymuje czterech „przywódców" protestu chłopów w Sangczu (chiń. Xiahe), w prowincji Gansu, którzy domagają się od władz mediacji w zadawnionym, krwawym sporze o ziemię.
6 sierpnia 2012
Na głównej ulicy w Ngabie (chiń. Aba), w prowincji Sichuan - epicentrum fali tybetańskich samospaleń - podpala się Lobsang Cultrim, mnich klasztoru Kirti. Woła o „powrót Jego Świątobliwości i zjednoczenie wszystkich Tybetańczyków". Zostaje błyskawicznie ugaszony i wywieziony przez policję. Następnego dnia urzędnicy przekazują jego prochy krewnym, uniemożliwiając przeprowadzenie tradycyjnego pogrzebu.
7 sierpnia 2012
W pobliżu klasztoru w Coe (chiń. Hezuo), w prefekturze Kanlho (chiń. Gannan) prowincji Gansu dokonuje samospalenia dwudziestokilkuletnia Dolkar Kji. Ginie na miejscu. Rządowa agencja Xinhua podaje, że przyczyną jej „dramatycznego kroku" była „kłótnia z rodziną męża".
8 sierpnia 2012
W nocy do klasztoru Coe, przed którym dzień wcześniej podpaliła się Dolkar Kji, wkracza policja i zabiera trzech mnichów za przeniesienie poparzonej do świątyni. Kiedy funkcjonariusze wracają dokonać kolejnych zatrzymań, drogę zagradza im tłum duchownych i świeckich. W tym samym czasie protestuje kilkuset mnichów pobliskiego klasztoru Labrang Taszikjil, którzy ruszają modlić się za zmarłą w jej rodzinnym domu. Zawracają po mediacji przełożonych świątyni.
10 sierpnia 2012
W miasteczku Meruma w Ngabie (chiń. Aba), w prowincji Sichuan podpala się dwudziestokilkuletni koczownik imieniem Czopa. Został ugaszony i wywieziony przez policjantów. Umiera w drodze do szpitala.
11 sierpnia 2012
„To ogromny zaszczyt reprezentować Tybetańczyków" - dwudziestodwuletnia Czojang z koczowniczej rodziny w Codziangu (chiń. Haibei), reprezentująca ChRL w chodzie na 20 kilometrów, zdobywa brązowy medal w tybetańskim debiucie olimpijskim. Na trasie w Londynie witają ją zakazane w Chinach narodowe flagi i transparenty: „You go girl. We Tibetans are with you".
12-16 sierpnia 2012
Policja uprowadza pięciu młodych mnichów z klasztoru Gjalrong Codun w Barkhamie (chiń. Maerkang), w prefekturze Ngaba (chiń. Aba) prowincji Sichuan. Nie wiadomo, o co są podejrzewani i gdzie zostali wywiezieni; zatrzymania mają najprawdopodobniej związek ze samospaleniami duchownych tej świątyni.
13 sierpnia 2012
Lungtok, mnich klasztoru Kirti, i Taszi, świecki, dokonują samospaleń w Ngabie (chiń. Aba), w prowincji Sichuan, wywołując masowy protest, brutalnie spacyfikowany przez policję, która zabija jednego z demonstrantów. Panuje bardzo napięta atmosfera, lokalne źródła donoszą o trzecim samospaleniu, ale informacji tych nie udaje się potwierdzić; policja natychmiast zaczyna dokonywać zatrzymań w Kirti.
14 sierpnia 2012
Obaj mężczyźni, którzy dzień wcześniej dokonali samospaleń w Ngabie, umierają w szpitalu w Barkhamie (chiń. Maerkang).
Setki Tybetańczyków protestują przeciwko brutalności policji na ulicach Rebgongu (chiń. Tongren), w prefekturze Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai, gdzie poprzedniego dnia pijani funkcjonariusze brutalnie pobili czterech pasażerów zatrzymanego bez powodu samochodu.
Tybetańscy koczownicy palą namioty chińskich górników i przepędzają poszukiwaczy, próbujących wydobywać złoto na stokach świętej góry w Gologu (chiń. Guoluo), w prowincji Qinghai.
15 sierpnia 2012
Policja otwiera ogień do tłumu Tybetańczyków, protestujących przeciwko otwarciu kopalni w okręgu Markham (chiń. Mangkang) prefektury Czamdo (chiń. Changdu) w Tybetańskim Regionie Autonomicznym. Na miejscu ginie mężczyzna imieniem Nima, sześć osób zostaje zatrzymanych.
21 sierpnia 2012
Rządowy „Dziennik Tybetański" podsumowuje kampanię „mocnego uderzenia" (chiń. yanda), prowadzoną w Lhasie od 4 maja pod hasłem „kolektywnego ukracania przestępczości i chaosu", informując między innymi - prawdopodobnie w związku z falą samospaleń - o wprowadzeniu w stolicy Tybetu „systemu sprzedawania paliwa po okazaniu dokumentu tożsamości".
Według rządowej agencji Xinhua po raz piąty z rzędu Lhasa zostaje uznana za miasto „najszczęśliwszych mieszkańców" w ChRL.
23-29 sierpnia 2012
Po pierwszym takim incydencie w maju chińska policja wydala do Nepalu dwie kolejne grupy Tybetańczyków, powracających do ojczyzny z Indii.
25 sierpnia 2012
Policja bije i zatrzymuje trzydziestodziewięcioletnią mniszkę Szedrub Lhamo, rozrzucającą niepodległościowe ulotki i wołającą o długie życie Dalajlamy w Kardze (chiń. Ganzi), w prowincji Sichuan. Funkcjonariusze zabierają również cudzoziemca, który fotografował jej protest.
Przed bankiem w Kanlho (chiń. Gannan), w prowincji Gansu wypija kwas siarkowy i podpala się oskarżona o malwersację dwudziestokilkuletnia Dziamjang Metok. Ginie na miejscu.
Sąd ludowy w Kardze (chiń. Ganzi), w Sichuanie skazuje na karę trzech lat więzienia siedemnastoletnią Dzigme Dolmę, którą w czerwcu policjanci skatowali za rozrzucenie garści ulotek.
27 sierpnia 2012
Osiemnastoletni mnich Lobsang Kelsang oraz młodszy o rok Damczo, były duchowny klasztoru Kirti (i brat mniszki, która dokonała samospalenia w lutym), podpalają się w pobliżu wschodniej bramy tej świątyni w Ngabie (chiń. Aba), w prowincji Sichuan. Płonąc, wołają o wolność; umierają po przewiezieniu do szpitala. Kilka godzin później policja zatrzymuje Lobsanga Paldena, mnicha, który przyjaźnił się z Kelsangiem w Kirti, a następnego dnia jeszcze dwie osoby. Liczba tybetańskich samospaleń, których fala (po dwóch wcześniejszych, izolowanych przypadkach) ruszyła w marcu 2011 roku, przekracza pięćdziesiąt.
28 sierpnia 2012
Zatrzymanie Kelsanga Gjaco z klasztoru Bora, uczestnika marcowego marszu protestacyjnego w Sangczu (chiń. Xiahe).
30 sierpnia 2012
Xu Zhitao z partyjnego Departamentu Pracy Frontu Jedności (na którego czele staje właśnie Ling Jihua, zaufany przewodniczącego Hu) oświadcza, że w tym roku Pekin nie zamierza kontaktować się z wysłannikami Dalajlamy, a tematem ewentualnych rozmów może być wyłącznie „sposób poniechania przezeń separatystycznych wystąpień i zabiegania o zaufanie rządu centralnego oraz o wybaczenie narodu chińskiego".
Władze lokalne wywożą ponad siedemdziesięciu mnichów z Czamdo (chiń. Changdu) na przymusową „edukację prawną" i zakazują duchownym opuszczania prefektury bez specjalnych zezwoleń.
1 września 2012
Oddział Ludowej Policji Zbrojnej najeżdża klasztor Zilkar w prefekturze Juszu (chiń. Yushu) prowincji Qinghai i wywozi pięciu duchownych. Mnisi, którzy próbują w tym przeszkodzić, zostają brutalnie pobici.
Dwaj mnisi klasztoru Kirti w Ngabie (chiń. Aba), dziewiętnastoletni Lobsang Cultrim i młodszy o dwa lata Lobsang Dziangczub zostają skazani na kary jedenastu i ośmiu lat więzienia w związku z marcowym samospaleniem duchownego imieniem Gepe.
6 września 2012
W Lhasie ginie czterdziestoletni mnich Sonam Dordże, przypadkowo postrzelony przez policjanta przed przychodnią. Władze tuszują wypadek, grożąc świadkom więzieniem.
10 września 2012
Rządowe chińskie media zapowiadają powołanie „biura dla zamorskich Tybetańczyków", wzorowanego na placówkach tworzonych pod auspicjami prowincji Chin właściwych z myślą o chińskiej diasporze (czy raczej, jak wynika z relacji „renegatów", jej inwigilacji i indoktrynacji).
Grupa mężczyzn w mundurach polowych uprowadza pięcioro tybetańskich dzieci ze szkolnego placu zabaw w koczowniczym regionie Cigorthangu (chiń. Xinghai), w prowincji Qinghai. Bandyci żądają wysokiego okupu, lokalna policja zatrzymuje kilkunastu podejrzanych, ale nie odnajduje porwanych.
11 września 2012
Rząd Nepalu, powołując się na warunki „geopolityczne", odrzuca prośbę administracji USA o wydawanie tybetańskim uchodźcom zaświadczeń tożsamości, które pozwoliłyby im między innymi legalnie pracować i podróżować.
12 września 2012
W związku z budową szosy władze każą zburzyć dom i hotel, należące do Nangczena Tasziego, popularnego biznesmena i promotora rodzimej kultury z Nangczenu (chiń. Nangqian) w Qinghai. Czterdziestosiedmioletni mężczyzna zostaje uprowadzony, policja zatrzymuje też jego żonę i troje dzieci.
13 września 2012
Biura podróży informują, że władze chińskie - zapewne w związku z narodowym świętem i zbliżającym się zjazdem partii komunistycznej - przestają wydawać cudzoziemcom zezwolenia na wjazd do Tybetańskiego Regionu Autonomicznego.
Grupa wpływowych amerykańskich senatorów przedstawia projekt uchwały, będącej hołdem dla wysiłków Lodiego Gjari, byłego Specjalnego Wysłannika Dalajlamy, prowadzącego w imieniu diaspory - martwy od ponad półtora roku - dialog z Pekinem.
18 września 2012
Niezależne źródła informują o skazaniu ośmiu duchownych z klasztoru Bongtak i jednego świeckiego na kary od roku do dziewięciu lat więzienia w związku z lutowym samospaleniem mnicha w Themczenie (chiń. Tianjun), w prowincji Qinghai.
Sąd ludowy w Barkhamie (chiń. Maerkang), w Sichuanie skazuje na kary siedmiu oraz siedmiu i pół roku więzienia mnicha klasztoru Kirti i świeckiego za „przekazywanie informacji za granicę".
20 września 2012
Tybetański parlament na wychodźstwie jednogłośnie zastępuje tytuł kalon tipa (oddawany na inne języki jako „prezes gabinetu", potocznie „premier") mianem sikjong, „przywódca polityczny" (pozostali członkowie kaszagu, „gabinetu" nadal mają nazywać się kalonami).
W Julganie (chiń. Henan), w prefekturze Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai policja zatrzymuje pieśniarza i satyryka Sogtruka Szeraba, którego piosenki i skecze opisują dolegliwości życia pod chińskimi rządami.
W Coe (chiń. Hezuo), w prowincji Gansu służba bezpieczeństwa uprowadza Gologa Dzigmego Gjaco, który w 2008 roku pomógł Dhondupowi Łangczenowi nakręcić film „Pożegnanie ze strachem", za co przez pół roku był bity i torturowany w śledztwie (kilkanaście dni przed zatrzymaniem władze każą mu opuścić przyklasztorny dom, który po dokładnym przeszukaniu zostaje zrównany z ziemią).
25-28 września 2012
Drugie (zwołane w trybie „konstytucyjnym") „nadzwyczajne" spotkanie liderów diaspory w Dharamsali, poświęcone kryzysowi w Tybecie i zakończone przyjęciem apelu do rodaków o położenie kresu samospaleniom, nazwanym „najwyższą formą protestu bez przemocy".
28 września 2012
Media informują, że Bo Xilai - „genetyczny patriota" i były sekretarz partii z Chongqingu (którego żonę skazano właśnie na dożywocie za zamordowanie brytyjskiego biznesmena, a szefa policji, który musiał uciekać przed swoim szefem do amerykańskiego konsulatu, na 15 lat więzienia za tuszowanie morderstwa i zdradę) - został usunięty (za „poważne naruszanie dyscypliny", czyli m.in. nadużywanie władzy, korupcję, łapówkarstwo i „niewłaściwe stosunki z kobietami") z szeregów partii, której zjazd (z pokoleniową zmianą rządzącej elity) zapowiedziano na 8 listopada.
Niezależne chińskie źródła informują, że 17 sierpnia policja udaremniła samospalenie w Czency (chiń. Jianza), w prowincji Qinghai, aresztując pięćdziesięciosiedmioletniego Dordże Rabtena, który „przygotował benzynę" zamierzał podpalić się na znak protestu „przeciwko lżeniu przez władze chińskie Dalajlamy i marginalizowaniu Tybetańczyków".
29 września 2012
Mimo apelu diaspory na targu w Dzato (chiń. Zaduo), w prowincji Qinghai dokonuje samospalenia dwudziestosiedmioletni Jungdrung ubrany w strój narodowy. Płonąc, woła o niepodległość, powrót Dalajlamy i Karmapy. Zostaje ugaszony i wywieziony przez policję.
W klasztorze w Rebgongu (chiń. Tongren), w Qinghai umiera Dziamjang Palden, mnich, który podpalił się tam w marcu.
1 października 2012
Według opublikowanego przez media sondażu dwa z czterech miejsc, w których najchętniej wypoczywają chińscy milionerzy, to ziemie tybetańskie.
Policja zatrzymuje (prawdopodobnie w związku z lutowym protestem) Tenzina Szeraba, mnicha klasztoru Zilkar w Tridu (chiń. Chengduo), w Qinghai. Inni duchowni z tej świątyni, Sonam Jinten i Sonam Szerab, zostają skazani na kary dwóch lat więzienia za przekazywanie informacji za granicę.
4 października 2012
W Nagczu (chiń. Naqu), w Tybetańskim Regionie Autonomicznym podpala się czterdziestotrzyletni Gudrup. Woła o wolność i powrót Jego Świątobliwości Dalajlamy. Prawdopodobnie ginie na miejscu. Wcześniej apeluje w internecie do „wszystkich braci i sióstr z Krainy Śniegu" o zachowanie dumy narodowej i jedności.
Nocą policja uprowadza jednego z mnichów klasztoru Sera, prawdopodobnie podejrzewanego o przekazywanie informacji za granicę.
6 października 2012
W pobliżu miasta Coe (chiń. Hezuo) w prefekturze Kanlho (chiń. Gannan) prowincji Gansu podpala się dwudziestosiedmioletni Senge Gjaco, ojciec dwojga dzieci. Ginie na miejscu.
11 października 2012
Literacką Nagrodę Nobla otrzymuje chiński pisarz Mo Yan. Choć należy do partii i piastuje eksponowane stanowisko, następnego dnia publicznie wyraża nadzieję, że Liu Xiaobo „bardzo szybko odzyska wolność".
13 października 2012
Przed klasztorem w Coe (chiń. Hezuo), w Kanlho (chiń. Gannan) dokonuje samospalenia pięćdziesięciodwuletni Tamdin Dordże - dziadek chłopca, w którym za zgodą komunistycznych władz rozpoznano nowe wcielenie Gungthanga Rinpoczego, jednego z najważniejszych hierarchów buddyjskich w regionie. Woła o wolność i powrót Dalajlamy, ginie na miejscu. Wkrótce potem policja zatrzymuje trzech mnichów podejrzewanych o przekazanie informacji o tym proteście.
15 października 2012
Policyjna obława i zatrzymanie pięciu Tybetańczyków w Serszulu (chiń. Shiqu), w Sichuanie (związane zapewne z zakazaną tybetańską flagą, którą miesiąc wcześniej ktoś zawiesił tam na szkolnym dziedzińcu).
Kolejnych pięciu mnichów z Draggo (chiń. Luhuo) w Kardze (chiń. Ganzi) zostaje skazanych na kary więzienia (od pięciu do siedmiu lat) za udział w krwawo stłumionym styczniowym proteście.
17 października 2012
Policja zatrzymuje czterech mnichów oskarżanych o przygotowanie do kremacji i sfotografowanie zwłok Senge Gjaca, który 6 października podpalił się przed ich klasztorem w Coe (chiń. Hezuo), w Gansu.
18 października 2012
Rzecz bez precedensu: lhaska gazeta informuje o skazaniu na karę dożywotniego więzienia „funkcjonariusza policji nazwiskiem Liu", który zabił podejrzanego, próbując wymusić zeznanie torturami.
19 października 2012
Jia Qingli, przewodniczący Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej, i Zhou Yongkang, szef partyjnej komisji polityki i ustawodawstwa, wzywają do „czujnego strzeżenia stabilizacji i bezpieczeństwa" w Tybecie w „newralgicznym okresie walki z kliką Dalaja", czyli przygotowań do listopadowego zjazdu KPCh.
Zatrzymanie siedmiu kolejnych mnichów w Serszulu (chiń. Shiqu), w Sichuanie w związku z symbolicznym protestem sprzed miesiąca.
20 października 2012
Przed klasztorem Bora w Sangczu (chiń. Xiahe), w prowincji Gansu dokonuje samospalenia dwudziestosiedmioletni Lhamo Kjab. Płonąc woła o powrót Dalajlamy i rusza w kierunku grupy tajniaków, którzy uciekają przed nim w popłochu. Ginie na miejscu, zostawiając żonę i dwie kilkuletnie córki. Mnisi i wierni przenoszą zwłoki do świątyni, a potem do rodzinnego domu.
22 października 2012
Przed klasztorem Labrang w Sangczu (chiń. Xiahe), w prowincji Gansu podpala się pięćdziesięciokilkuletni Dhondup, wołając o powrót Dalajlamy. Ginie na miejscu.
Policja uprowadza pięciu duchownych z klasztoru Łonpo w Serszulu (chiń. Shiqu), w Sichuanie - liczba osób zatrzymanych tam w związku z symbolicznym protestem sprzed ponad miesiąca (wciągnięcie zakazanej tybetańskiej flagi i rozrzucenie garści niepodległościowych ulotek) rośnie do co najmniej dwudziestu czterech.
23 października 2012
Przed komisariatem w Sangczu (chiń. Xiahe), w prowincji Gansu dokonuje samospalenia pięćdziesięciosiedmioletni Dordże Rinczen. Ginie na miejscu. Błyskawicznie gromadzi się tłum Tybetańczyków, którzy po krótkiej szarpaninie odbierają zwłoki policjantom, żeby odprawić modły i tradycyjny pogrzeb.
Zatrzymanie Tasziego Norbu, dziewiętnastoletniego mnicha z Nagczu (chiń. Naqu), prawdopodobnie w związku z posiadaniem smartfona i podejrzeniem o przekazywanie informacji.
24 października 2012
„Wedle naszej wiedzy większość samospaleń w regionach zamieszkiwanych przez Tybetańczyków jest związana z podżeganiem kliki Dalaja. To nikczemne i godne potępienia", oświadcza rzecznik chińskiego MSZ, nie przedstawiając na to żadnych dowodów.
25 października 2012
W wiosce Narong Phampa, w okręgu Driru (chiń. Biru) prefektury Nagczu (chiń. Naqu) podpala się, wołając o wolność i powrót Dalajlamy, dwóch młodych mężczyzn. Dwudziestoletni Cepo ginie na miejscu; nie wiadomo, w jakim stanie jest zabrany przez policję jego starszy o pięć lat kuzyn Tenzin.
W Chengdu zatrzymany zostaje Dzinpa, mnich klasztoru Mura w Maczu (chiń. Maqu), podejrzewany o przekazywanie informacji za granicę.
26 października 2012
Dwudziestokilkuletni Lhamo Ceten podpala się przed koszarami w miasteczku Aczok, w okręgu Sangczu (chiń. Xiahe). Woła o wolność Tybetu, ginie na miejscu, zostawiając żonę i dwuletnią córkę. Kilka godzin później w pobliskim Sangkogu ginie w płomieniach, również żonaty, dwudziestotrzyletni Cełang Kjab.
Policja zatrzymuje dwóch mnichów i świeckiego w okręgu Sog (chiń. Suo), w Nagczu (chiń. Naqu) w związku z wcześniejszym o dzień samospaleniem albo niezależnym protestem politycznym w lokalnej świątyni.
28 października 2012
W Driru (chiń. Biru) zatrzymani zostają, prawdopodobnie w związku z wcześniejszymi o trzy dni samospaleniami, Dała i Lhundrub, bracia zaangażowanych w kampanię promowania ojczystego języka.
31 października 2012
„Do końca przyszłego roku - rządowe media cytują Chena Quanguo, sekretarza partii TRA - wszyscy w Tybecie będą mieszkać w nowych albo odnowionych domach z dostępem do wody, elektryczności, gazu, poczty, telewizji i dróg szybkiego ruchu". Innymi słowy, z centralnej części kraju znikną ostatni koczownicy.
W ramach przygotowań do zbliżającego się zjazdu partii władze w Pekinie zakazują sprzedawania noży, każą usunąć rączki do opuszczania szyb w stołecznych taksówkach i wydalają z miasta bądź osadzają w obozach pracy dysydentów oraz potencjalnych „wichrzycieli" i „petentów". W każdym autobusie przejeżdżającym w pobliżu Tiananmen dyżuruje co najmniej jeden uzbrojony funkcjonariusz. Według rządowych mediów „stabilizacji" w stolicy strzec będzie „ponad milion ochotników" z czerwonymi opaskami.
1 listopada 2012
W Coe (chiń. Hezuo), w Gansu policja uprowadza wdowca po Dolkar Coe, która 7 sierpnia dokonała samospalenia w proteście przeciwko chińskim rządom. Mężczyzna odmawia przyjęcia pieniędzy i złożenia oświadczenia, że żona odebrała sobie życie z powodu problemów rodzinnych.
2 listopada 2012
Navi Pillay, Wysoka Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka, wyraża zaniepokojenie „ciągłymi doniesieniami o stosowaniu przemocy wobec Tybetańczyków, próbujących korzystać z podstawowych praw", oraz wzywa Pekin do „bezzwłocznego naprawienia zadawnionych krzywd, które doprowadziły do zatrważającej eskalacji desperackich protestów, w tym samospaleń, na ziemiach tybetańskich", a Tybetańczyków do „poniechania skrajnych form protestu".
3 listopada 2012
Centralna Administracja Tybetańska w Indiach apeluje do Rady Praw Człowieka ONZ o poświęcenie „specjalnej sesji" kryzysowi w Tybecie.
4 listopada 2012
Przed klasztorem w Rongło, w Rebgongu (chiń. Tongren), w prefekturze Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai dokonuje samospalenia dwudziestopięcioletni Dordże Lhundrub, ojciec dwojga dzieci, artysta malujący tradycyjne obrazy sakralne. Ginie na miejscu. Mnisi składają zwłoki pod portretem Dalajlamy przed wielkim posągiem Tary, przykrywając je ofiarnymi szarfami. Kremacja przeradza się w wielotysięczny, pokojowy protest. Krewni zmarłego wzywają tłum do spokoju, by nikt więcej nie ucierpiał.
5 listopada 2012
Zorganizowany przez ambasadę ChRL, władze Tybetańskiego Regionu Autonomicznego i usłużnych partnerów lokalnych pierwszy „Chiński tydzień kultury tybetańskiej" w Polsce z udziałem kilkudziesięcioosobowej delegacji biegłej w propagandzie oraz tańcu i śpiewie.
7 listopada 2012
W Rebgongu (chiń. Tongren), w prefekturze Malho (chiń. Huangnan) prowincji Qinghai podpala się dwudziestotrzyletnia Tamdin Co. Woła o powrót Dalajlamy, ginie na miejscu, osierocając roczne dziecko.
Przed komisariatem w Ngabie (chiń. Aba), w prowincji Sichuan dokonuje samospalenia trzech mnichów klasztoru Ngoszul: piętnastoletni Dordże oraz starsi o rok Samdup i Dordże Kjab. Chłopcy wołają o powrót Dalajlamy, najmłodszy ginie na miejscu, starsi zostają przewiezieni do szpitala.
W wiosce Bankar, w okręgu Driru (chiń. Biru) prefektury Nagczu (chiń. Naqu), w Tybetańskim Regionie Autonomicznym podpala się mężczyzna. Wigilia zjazdu partii jest najtragiczniejszym dniem od chwili ruszenia fali tybetańskich samospaleń w marcu 2011 roku.
8 listopada 2012
W Pekinie, z którego tradycyjnie usunięto z tej okazji dysydentów i potencjalnych „wichrzycieli", rozpoczyna się XVIII Zjazd Komunistycznej Partii Chin, mający dokonać pokoleniowego przetasowania szeregów. Część strażników pilnujących Tiananmen i samej Wielkiej Hali Ludowej uzbrojona jest w gaśnice.
W Rongło, w Rebgongu (chiń. Tongren), w Qinghai dokonuje samospalenia osiemnastoletni Kelsang Dzinpa. Ginie na miejscu. Tłum Tybetańczyków niesie zwłoki na plac przed lokalnym klasztorem. Ludzie wyjmują portrety Dalajlamy i wołają o wolność. Mieszkańcy sąsiedniego miasteczka zrywają chińskie flagi.
9 listopada 2012
Na ulice Rebgongu (chiń. Tongren) wychodzą tysiące uczniów w proteście przeciwko represyjnej polityce władz. Manifestacja ma charakter pokojowy i przebiega spokojnie. Nastolatkowie i dzieci recytują modlitwy o długie życie Jego Świątobliwości Dalajlamy, wołają o jego powrót do Tybetu, wolność, „równość wszystkich nacji" i prawa człowieka.
Delegaci z Tybetańskiego Regionu Autonomicznego na pekiński zjazd partii oskarżają „klikę Dalajlamy i zagranicznych separatystów tybetańskich o poświęcanie cudzego życia dla własnych celów politycznych", nazywając samospalenia „morderstwami". Wykluczają też wpuszczenie zagranicznych obserwatorów, o co apelowała między innymi Wysoka Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka.
10 listopada 2012
Przed klasztorem w Coe (chiń. Hezuo), w prowincji Gansu podpala się osiemnastoletni Gonpo Cering, wołający o wolność dla Tybetańczyków, powrót Dalajlamy i prawo do ojczystego języka. Świeccy i mnisi chcą przewieźć go do szpitala, ale jest na to za późno. Umiera, przeniesiony do własnego domu. To pierwsze z ponad siedemdziesięciu już samospaleń, o którym powiadamiają najpierw władze chińskie (za pośrednictwem agencji Xinhua), a nie niezależne źródła tybetańskie, co świadczy o skuteczności blokady informacyjnej, jaką wprowadzono w całym Tybecie w związku ze zjazdem Komunistycznej Partii Chin w Pekinie.
11 listopada 2012
Policja zatrzymuje - i po dwóch zwalnia na prośbę lokalnej społeczności - dwudziestu mnichów klasztoru Karmo i świeckich, którzy przemierzają czterdzieści kilometrów w Gepasumdo (chiń. Tongde), w Qinghai, niosąc transparenty, skandując niepodległościowe hasła i modląc się o długie życie Dalajlamy.
12 listopada 2012
W Rebgongu (chiń. Tongren), w prowincji Qinghai podpala się kolejny młody mężczyzna, dwudziestoczteroletni świecki imieniem Njingkar Taszi. Kilka godzin później w pobliskim miasteczku Doła dokonuje samospalenia młodszy o kilka lat Njingczak Bum. Obaj mężczyźni giną na miejscu.
13 listopada 2012
„Przysięgam zrobić wszystko co w mojej mocy, by zmienić sytuację w Tybecie, gdzie gwałcone są prawa człowieka - mówi po spotkaniu z Dalajlamą w Tokio Shinzo Abe, były premier Japonii, lider opozycji. - Tybet pragnie wolności i demokracji, a my wyznajemy te wartości". Pekin odpowiada „ostrym" protestem.
14 listopada 2012
Władze prefektury Malho (chiń. Huangnan) w prowincji Qinghai - do której należy okręg Rebgong (chiń. Tongren), nowe epicentrum fali dramatycznych protestów Tybetańczyków - wydają rozporządzenie, zobowiązujące podległe struktury Komunistycznej Partii Chin oraz administracji państwowej do surowego karania „ludzi dopuszczających się samospaleń", ich rodzin oraz całych wiosek (między innymi utratą pomocy rozwojowej na trzy lata), a także osób składających kondolencje i modlących się w intencji zmarłych.
15 listopada 2012
Wymiana pokoleniowa na „zjeździe zarządzania kryzysowego" w Pekinie - stanowisko przewodniczącego Komunistycznej Partii Chin zajmuje Xi Jinping (partyjny „książę", syn Xi Zhongxuna, jednego z najbardziej światłych komunistycznych przywódców i przyjaciela poprzedniego Panczenlamy). Były już przewodniczący Hu, który żegna się z funkcją ostrzeżeniem przed załamaniem rządów partii na skutek rozbuchanej korupcji, wydaje się mieć zaskakująco słabą pozycję, gdyż jednocześnie oddaje następcy także Centralną Komisję Wojskową. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami numerem drugim w KPCh, a więc i przyszłym premierem, zostaje wywodzący się z młodzieżówki komunistycznej Li Keqiang. Do Stałego Komitetu Biura Politycznego Komitetu Centralnego - ponownie siedmioosobowego (przy poprzednim rozdaniu trzeba było dwóch dodatkowych foteli, żeby zachować równowagę wszystkich frakcji) - wchodzą jeszcze wicepremier Zhang Dejiang, szanghajski sekretarz Yu Zhengsheng, szef propagandy Liu Yunshan, wicepremier Wang Qishan (obejmujący bardzo ważną Centralną Komisję Kontroli Dyscypliny) i Zhang Gaoli, szef partii w Tianjinie. Oznacza to osłabienie szefów resortów siłowych, maoistowskiej lewicy oraz liberałów i reformatorów: innymi słowy zachowawcze kierownictwo z pozbawionym frakcyjnego zaplecza przewodniczącym, który w inauguracyjnym wystąpieniu mówi głównie o jedności i sile (oraz zagrażającej im korupcji). Jednocześnie marsz do najwyższych stanowisk rozpoczyna Hu Chunhua, czterdziestodziewięcioletni sekretarz z Mongolii Wewnętrznej (wcześniej był między innymi wice- w Tybetańskim Regionie Autonomicznym), wschodząca gwiazda i lider „szóstego pokolenia", przygotowywany do zajęcia miejsca Xi Jinpinga w 2022 roku. Według agencji Xinhua w Biurze Politycznym KC (czyli szczebel niżej, 25 osób) nie znalazł się żaden nie-Han; w Komitecie Centralnym (dwa szczeble niżej, 205 członków) zasiadać będzie jeden Tybetańczyk, Pema Thinle (chiń. Baima Chilin, Padma Choling, Pelma Chiley), szef rządu Tybetańskiego Regionu Autonomicznego. W poprzednim, siedemnastym KC było ich dwa, a w szesnastym - trzy razy więcej.
Xinhua informuje, że w Tongrenie (tyb. Rebgong), w prowincji Qinghai podpalił się kolejny Tybetańczyk: czternastoletni Karpongya. Zginął na miejscu. Tybetańskie źródła mówią natomiast o osiemnastoletnim Khabumie Gjalu, podając, że jego szczątki przeniesiono do pobliskiego klasztoru, którego mnisi odprawiają rytuał w intencji zmarłego. W tym samym czasie w innym rejonie Rebgongu podpala się dwudziestotrzyletnia Tenzin Dolma. Również ginie na miejscu.
W czasie zjazdu w okręgu Coe (chiń. Hezuo), w prowincji Gansu przebija się nożem i umiera, wypisawszy na murze niepodległościowe hasła własną krwią, trzydziestoletni Dzigme Ceten.
17 listopada 2012
„Problem istnieje i nie jest dobry ani dla Tybetańczyków, ani dla Chińczyków. W żadnym razie nie rozwiąże się go siłą. (...) W ludziach, którzy się podpalają, jest niewątpliwie odwaga i determinacja poświęcenia własnego życia, z łatwością mogliby więc zrobić krzywdę innym. Choć dopuszczają się swego rodzaju przemocy, moim zdaniem wciąż przyświeca im zasada niestosowania jej", mówi Jego Świątobliwość Dalajlama, apelując o pomoc świata podczas konferencji organizacji pozarządowych zajmujących się Tybetem.
Przed klasztorem Rongło w Rebgongu (chiń. Tongren) podpala się dwudziestosiedmioletnia Czagmo Kji, matka dwojga dzieci. Ginie na miejscu. Tybetańczycy walczą o jej zwłoki z policją i przenoszą je do świątyni, gdzie mnisi odprawiają rytuał za zmarłych. W kremacji biorą udział tysiące osób. Trzy godziny później przed siedzibą administracji w Dhokarmo, innym miasteczku w okręgu Rebgong - gdzie tego dnia władze lokalne ogłosiły zakaz odprawiania modłów w intencji ofiar fali samospaleń i odwiedzania ich krewnych - podpala się dwudziestosiedmioletni Sangdak Cering. Ginie na miejscu, choć funkcjonariusze policji próbują ugasić płomienie. Wcześniej mówi bliskim, że nie widzi powodów, by „żyć bez wolności, nie mogąc zobaczyć Jego Świątobliwości Dalajlamy, któremu nie pozwala się wrócić do ojczyzny".
19 listopada 2012
Przed klasztorem w okręgu Jadzi (chiń. Xunhua), w prefekturze Coszar (chiń. Haidong) prowincji Qinghai dokonuje samospalenia dwudziestopięcioletni Łangczen Norbu. Woła o powrót Dalajlamy, uwolnienie Panczenlamy i wolność Tybetu. Ginie na miejscu. Jego szczątki zostają przeniesione do świątyni, w której szybko gromadzi się tłum duchownych i świeckich. Obrządek przeradza się w demonstrację polityczną.
20 listopada 2012
Chińskie media informują o wystawie fotograficznej w Lhasie, ukazującej „ciemną stronę dawnego Tybetu", cytując mieszkańców, którzy „nie pozwolą, by separatyści odebrali im dobre życie", i podają, że w ramach nowej „kampanii informacyjnej", mającej pomóc Tybetańczykom „lepiej zrozumieć" ich szczęście, „190 tysięcy osób otrzymało 34 tysiące podręczników".
Przed kopalnią w Amczoku, w okręgu Sangczu (chiń. Xiahe) prefektury Kanlho (chiń. Gannan), w prefekturze Gansu dokonuje samospalenia trzydziestoczteroletni Cering Dhondup. Ginie na miejscu, zostawiając żonę i troje dzieci.
22 listopada 2012
W mieście Doła, w Rebgongu (chiń. Tongren) podpala się osiemnastoletni Lhubum Gjal. Ginie na miejscu. Tłum uniemożliwia policji zabranie zwłok i przenosi je do najbliższego klasztoru. Na skutek szczelnej blokady informacyjnej o samospaleniu jako pierwsza powiadamia rządowa agencja Xinhua, a nie niezależne źródła tybetańskie.
Nocą w okręgu Luczu (chiń. Luqu) prefektury Kanlho (chiń. Gannan), w prowincji Gansu dokonuje samospalenia dwudziestodwuletni Tamdin Kjab, były duchowny pochodzący z rodziny koczowników. Ludzie znajdują zwęglone szczątki następnego ranka i zanoszą do domu zmarłego.
23 listopada 2012
Przed siedzibą władz lokalnych w okręgu Zeku (tyb. Cekhog) prefektury Huangnan (tyb. Malho), w prowincji Qinghai dokonuje samospalenia dwudziestokilkuletni Tamdin Dordże. Ginie na miejscu, modląc się o długie życie Dalajlamy. W pogrzebie, który odbywa się zaraz po odprawieniu modłów, uczestniczą tysiące Tybetańczyków. Informację o dramatycznym proteście znów jako pierwsze podają źródła chińskie.
24 listopada 2012
„Płaczę - mówi o samospaleniach Dalajlama w wywiadzie dla indyjskiej telewizji. - Ludzie nie robią tego, bo się upili albo mają problemy rodzinne, tylko dlatego, że żyją w ciągłym strachu". „Nie wolno nam spocząć w długiej, ciężkiej i skomplikowanej walce z kliką Dalaja. Zaostrzymy i rozwiniemy kontrolę nad klasztorami i zjednoczymy ludzi we wspólnej walce z separatyzmem, której celem jest stabilność", zapowiada w tym samym czasie Wang Dongming, sekretarz partii prowincji Sichuan.
Pekin informuje o pomyślnym pierwszym starcie i lądowaniu myśliwca na pokładzie lotniskowca.
25 listopada 2012
W okręgu Cekhog (chiń. Zeku) prefektury Malho (chiń. Huangnan), w prowincji Qinghai dokonuje samospalenia i ginie na miejscu siedemnastoletnia Senge Dolma, mniszka.
26 listopada 2012
Na głównej ulicy Sertharu (chiń. Seda) w prefekturze Kardze (chiń. Ganzi) prowincji Sichuan podpala się, wołając o wolność i długie życie Dalajlamy, dwudziestoletni Łangjal. Zostaje ugaszony i zabrany przez policję.
Przed kopalnią w Amczoku, w okręgu Sangczu (chiń. Xiahe), w prowincji Gansu dokonuje samospalenia osiemnastoletni Kunczok Cering. Ginie na miejscu.
Przed klasztorem w okręgu Luczu (chiń. Luqu) prefektury Kanlho (chiń. Gannan), w prowincji Gansu podpala się dwudziestoczteroletni Gonpo Cering. Woła o wolność Tybetu, poszanowanie praw człowieka i powrót Dalajlamy. Ginie na miejscu, zostawiając żonę i troje dzieci (a dziesięć dni później policja uprowadza jego ojca i dziadka).
Na ulice Czabczy (chiń. Gonghe), w prefekturze Colho (chiń. Hainan) w prowincji Qinghai wychodzą setki uczniów, wołających o wolność i „równość wszystkich nacji". Po dwóch godzinach policja brutalnie pacyfikuje protest. Kilkanaścioro pobitych dzieci trafia do szpitala, są także zatrzymani.
Kilkadziesiąt osób z różnych regionów Tybetu - głównie ludzi dobrze wykształconych i sytuowanych - rozpoczyna dwudniową solidarnościową głodówkę, modląc się w intencji rodaków, którzy zginęli w płomieniach, protestując przeciwko chińskim rządom.
27 listopada 2012
W okręgu Dzoge (chiń. Ruoergai) prefektury Ngaba (chiń. Aba), w prowincji Sichuan podpala się Kelsang Kjab. Ginie na miejscu.
Senat Francji przyjmuje rezolucję w sprawie powołania Specjalnego przedstawiciela ds. Tybetu przy Wysokim przedstawicielu Unii Europejskiej do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.
28 listopada 2012
Tybetańskie źródła informują o uzyskaniu niezależnego potwierdzenia doniesień o samospaleniu mężczyzny w okręgu Driru (chiń. Biru) wieczorem 7 listopada: dwudziestosiedmioletni Cegjal został ugaszony i przewieziony na komisariat w Nagczu (chiń. Naqu), w Tybetańskim Regionie Autonomicznym, gdzie przetrzymywano go niemal dwa tygodnie bez pomocy lekarskiej. Zmarł 18 listopada, osierocając dwoje dzieci - sześcioletnie i ośmiomiesięczne.
Kolejny protest uczniów w Czabczy (chiń. Gonghe), prowincji Qinghai: dwa dni po studentach uczelni medycznej na ulice miasta wychodzą uczniowie technikum, wołając o „wolność" i „prawo do języka tybetańskiego". Policja znów używa siły, granatów hukowych i gazu łzawiącego. Jest wielu poszkodowanych i co najmniej pięciu zatrzymanych.
W Coe (chiń. Hezuo), w prowincji Gansu podpala się dwudziestojednoletni Bende Khar. Ginie na miejscu, wołając o wolność, powrót Dalajlamy, uwolnienie Panczenlamy i ochronę tybetańskiej przyrody.
Centralna Komisja ds. Etnicznych publikuje wyniki badań, z których wynika, że w regionach zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe - a więc przede wszystkim w Tybecie, Xinjiangu i Mongolii Wewnętrznej - poziom ubóstwa jest wyższy od krajowej średniej o 13,8 procent (i obejmuje ponad 26 procent populacji w regionach wiejskich).
29 listopada 2012
W okręgu Luczu (chiń. Luqu), w prowincji Gansu, wołając o wolność i powrót Dalajlamy, podpala się trzydziestojednoletni Cering Namgjal. Ginie na miejscu, zostawiając żonę i dwoje dzieci.
30 listopada 2012
W okręgu Dzoge (chiń. Ruoergai), w Ngabie (chiń. Aba) podpala się dwudziestodziewięcioletni Kunczok Kjab. Zostaje ugaszony i wywieziony przez policję.
1 grudnia 2012
W ciągu kilku dni policja zatrzymuje co najmniej dziesięć osób w związku z marszem protestacyjnym uczniów w Czabczy (chiń. Gonghe), w prowincji Qinghai - trzech mnichów lokalnego klasztoru (podejrzewanych zapewne o upublicznienie zdjęć i informacji) oraz siedmiu uczestników demonstracji.
2 grudnia 2012
W pobliżu klasztoru w miasteczku Bora, w okręgu Sangczu (chiń. Xiahe) podpala się siedemnastoletni Sungdu Kjab. Zostaje ugaszony i wywieziony przez policję. Mnisi i świeccy próbują ruszyć w ślad za policyjnym samochodem, ale zostają powstrzymani. Następnego dnia służba bezpieczeństwa zatrzymuje pięciu duchownych.
3 grudnia 2012
W okręgu Pema (chiń. Banma) prefektury Golog (chiń. Guoluo), w prowincji Qinghai dokonuje samospalenia dwudziestosześcioletni mnich Lobsang Gendun. Ginie na miejscu.
5 grudnia 2012
Chińskie media informują, że decyzją Najwyższego Sądu Ludowego, prokuratury i policji każdy, kto „podżega Tybetańczyków do samospaleń, planuje je lub w nich pomaga", będzie odpowiadać za „umyślne zabójstwo".
Sąd ludowy w Czabczy (chiń. Gonghe), w prowincji Qinghai skazuje na kary pięciu lat więzienia ośmiu uczniów szkoły medycznej, którzy 26 listopada uczestniczyli tam w marszu protestacyjnym (uznano ich winnymi zorganizowania demonstracji, gdyż pełnili funkcję dyżurnych).
7 grudnia 2012
Chińskie media podają, że w 2012 roku liczba turystów w Tybetańskim Regionie Autonomicznym po raz pierwszy przekroczyła 10 milionów (wzrastając w ciągu roku o ponad 22 procent).
8 grudnia 2012
Podczas uroczystych obchodów buddyjskiego święta Ganden Ngamczo (w czasie którego wierni upamiętniają parinirwanę wielkiego reformatora Congkhapy, zapalając w domach i świątyniach świeczki) w klasztorze Takcang Lhamo Kirti w okręgu Dzoge (chiń. Ruoergai), w prefekturze Ngaba (chiń. Aba) prowincji Sichuan, wołając o powrót Dalajlamy i zjednoczenie wszystkich Tybetańczyków, dokonuje samospalenia dwudziestoczteroletni mnich Kunczok Phelgje, a w Luczu (chiń. Luqu), w prefekturze Kanlho (chiń. Gannan) prowincji Gansu na oczach tłumu podpala się dwudziestotrzyletni koczownik Pema Dordże.
9 grudnia 2012
W okręgu Cekhog (chiń. Zeku), w prowincji Qinghai podpala się siedemnastoletnia Benczen Kji. Ginie na miejscu, wołając o długie życie Dalajlamy i zwycięstwo Tybetańczyków.
Rządowa agencja Xinhua informuje o aresztowaniu (w sierpniu) mnicha klasztoru Kirti i jego siostrzeńca, winnych „podżegania" do samospaleń z „polecania Dalajlamy i jego stronników" oraz samobójczej śmierci trzech osób.
Media publikują rezultaty badań przeprowadzonych na zlecenie banku centralnego, z których wynika, że współczynnik Giniego (wskaźnik nierówności społecznej) w Chinach wynosi alarmujące 0,61 (wobec 0,42 z ostatniego szacunku Banku Światowego i 0,41 z ostatnich danych podanych przez rząd ChRL), a bezrobocie w miastach 8,05 procent (niemal dwa razy więcej niż dane oficjalne).
Policja rusza w pościg za siedmioma Tybetańczykami planującymi samospalenie w Driru (chiń. Biru), w prefekturze Nagczu (chiń. Naqu): dwóch zostaje zatrzymanych, pięciu nie chce się poddać - skacze do rzeki i ginie.
10 grudnia 2012
Policja zatrzymuje w Pekinie i wywozi do „czarnych więzień" („nieoficjalnych" izb zatrzymań) tysiące „petentów" (ludzi z całego kraju szukających sprawiedliwości w stolicy), którzy zbierają się na ulicach z okazji Dnia Praw Człowieka.
Remigiusz Henczel, stały przedstawiciel Polski przy Biurze ONZ w Genewie, zostaje wybrany (na rok) przewodniczącym Rady Praw Człowieka.
11 grudnia 2012
„Liczymy na pomoc naszych europejskich przyjaciół w podnoszeniu bezpieczeństwa i budowaniu nowych relacji w Azji. (...) Jako dobry tego przykład rządy europejskie, w tym Niemcy, Wielka Brytania, Szwajcaria, Republika Czeska i Polska, dołączyły do apelu do władz Chin o poprawę pogarszającej się sytuacji w dziedzinie praw człowieka na ziemiach tybetańskich", oświadcza (w imieniu nieobecnej koordynatorki do spraw tybetańskich Marii Otero) zastępca zastępcy sekretarza w Biurze ds. Demokracji, Praw Człowieka i Pracy Departamentu Stanu USA, co - gdyby zostało tam zauważone - wzbudziłoby zapewne popłoch w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie, ponieważ nikt nie zgadnie, czym zasłużyliśmy sobie na uwagę, która może zostać źle przyjęta w Pekinie.
12 grudnia 2012
Policja zatrzymuje pięcioro Tybetańczyków - trzech duchownych i dwie mniszki - w związku z samospaleniem szesnastoletniej Benczen Kji, która zginęła 9 grudnia w Cekhogu (chiń. Zeku), w prowincji Qinghai.
15 grudnia 2012
Catherine Ashton, Wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, wyraża „głęboki smutek z powodu rosnącej liczby samospaleń" i, „z poszanowaniem dla integralności terytorialnej Chin", wzywa Pekin do „zajęcia się" przyczynami „frustracji Tybetańczyków oraz zagwarantowania przestrzegania ich praw obywatelskich, politycznych, gospodarczych, socjalnych i kulturalnych, w tym prawa do posiadania własnej kultury, praktykowania własnej religii i używania własnego języka". Unia apeluje też do Tybetańczyków o „poniechanie skrajnych form protestu, takich jak samospalenia", prosząc „ich społeczność i przywódców religijnych" o „pomoc w powstrzymaniu tragicznych śmierci".
„Programy rządowe, mające promować rozwój gospodarczy Tybetańskiego Regionu Autonomicznego, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów i pogłębiają tylko uzależnienie od dotacji z budżetu państwa. Rząd lokalny jest w stanie pokryć ledwie siedem procent własnych wydatków" - komentuje wyniki najnowszych badań szef wydziału studiów etnicznych Centralnej Akademii Partyjnej w Pekinie, apelując o głęboką reformę polityki wobec Tybetu.
20 grudnia 2012
Chińskie media informują, że 19 listopada policja w Malho (chiń. Huangnan) „udaremniła samospalenie", zatrzymując dwóch Tybetańczyków w pokoju hotelowym w miasteczku Rongło - jeden miał się podpalić, a drugi do tego „podżegał", znaleziono przy nich „kanister z benzyną i bawełniane szmaty".
21 grudnia 2012
Chińskie media cytują raport Akademii Nauk Społecznych, z którego wynika, że coraz więcej najzamożniejszych, najlepiej wykształconych Chińczyków emigruje za granicę (150 tysięcy tylko w 2011 roku). Według analityków wybierają oni (gwarantowane przez rządy prawa i niezależne sądownictwo) bezpieczeństwo osobiste i inwestycji, czystsze środowisko naturalne oraz lepszy system oświaty i opieki zdrowotnej. „Odpływ talentów i kapitału - ostrzega Xinhua - odbije się na kraju i jego gospodarce".
27 grudnia 2012
Władze prefektury Malho (chiń. Huangnan) w prowincji Qinghai ogłaszają „zaostrzenie kontroli" w celu „zapobieżenia kolejnym samospaleniom": zwiększenie liczby „posterunków policyjnych i wojskowych", żeby do regionu „nie przedostawali się cudzoziemcy", „monitorowanie dostępu do materiałów łatwopalnych", „obserwowanie potencjalnych wichrzycieli" oraz „konfiskatę nielegalnych anten satelitarnych, umożliwiających odbieranie antychińskich treści z zagranicy".
28 grudnia 2012
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego przyjmuje przepisy - „ponownie" - zakazujące stosowania tortur i wymuszania zeznań, oraz gwarantujące zatrzymanym prawo do kontaktu z adwokatem i krewnymi.