Teksty. Z perspektywy Chińczyków

Propagandowe pustosłowie

Ding Zilin i Jiang Peikun

Pierwsze oddziały chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (AL-W) wkroczyły do Tybetu w 1949 roku. Pod ich presją Tybetańczycy wysłali do Pekinu delegację, która podpisała “Siedemnastopunktową Ugodę” z chińskim rządem. Dzięki niej AL-W opanowała wkrótce cały region. Władze chińskie nazwały to “pokojowym wyzwoleniem Tybetu”.

W 1959 roku w Tybecie wybuchło powstanie przeciwko chińskim rządom, które zostało stłumione przez armię. “Zlikwidowano” osiemdziesiąt tysięcy Tybetańczyków, XIV Dalajlama uciekł do Indii, w ślad za nim ruszyło sto tysięcy uchodźców. Rząd Chin nazwał to “stłumieniem rebelii”.

Potem zniszczono niemal wszystkie tybetańskie klasztory. Choć siedem czy osiem nie legło w gruzach, ucierpiały i one. Poprzedni Panczenlama mówił, że spośród 600 tys. tybetańskich mnichów 110 tys. zgładzono, a 250 tys. zmuszono do powrotu do świeckiego życia. Rząd Chin uważa tę tragedię za jedno ze zjawisk, towarzyszących rewolucji kulturalnej.

Wiosną 1989 roku mieszkańcy Lhasy wyszli na ulice. Chińskie wojsko i policja stłumiły protesty i ogłosiły stan wojenny. Przy okazji zabito i okaleczono wielu Tybetańczyków, setki zaś aresztowano lub wtrącono do więzień. A rząd Chin znowu mówił o “stłumieniu rebelii”.

Nie wiemy, ilu Tybetańczyków zamordowano z powodów politycznych i religijnych w trakcie tego półwiecza “pokoju”. Nie wiemy też, ilu zagłodzono na śmierć. Wystarczy jednak pomyśleć o milionach ludzi, którzy w ciągu ostatnich dekad umarli w Chinach gwałtowną śmiercią, by dojść do wniosku, że Tybetańczycy muszą mieć bardzo wysoki wskaźnik umieralności.

Od chwili rozpoczęcia okupacji niemal żaden z 1,2 miliarda Chińczyków nie opowiedział się po stronie Tybetańczyków, właściwie nikt nie okazał im nawet współczucia. Są co prawda wyjątki: w tym były przywódca Hu Yaobang czy garstka dysydentów takich jak Wei Jingsheng. Niestety większość Chińczyków bez słowa aprobowała represje władz wobec Tybetańczyków i nie miała nic przeciwko odebraniu im prawa do samostanowienia. W istocie większość wierzyła propagandzie, nie zastanawiając się nawet, czym jest karmiona. Trudno to zrozumieć, bo nasze, chińskie umysły poddały się propagandzie władz; odrętwiały. I gdy wiosną 1989 roku wybuchły w Pekinie największe demokratyczne demonstracje w historii Chin, nikt na Tiananmen nie mówił o Tybecie. Uczestnicy tych wydarzeń zdawali się nie wiedzieć, że dwa miesiące wcześniej władze chińskie zgotowały Tybetowi krwawą łaźnię.

Historia bywa ironiczna. Podczas wydarzeń na Tiananmen, dzięki zagranicznym mediom, usłyszeliśmy, że duchowy przywódca Tybetu, Dalajlama, złożył hołd tym, którzy oddali życie za prawa człowieka, demokrację i wolność narodu chińskiego. Byliśmy poruszeni, ale jednocześnie przepełnieni smutkiem i poczuciem winy. Co mogliśmy powiedzieć? Minęło czterdzieści lat, a ci z nas, którzy sądzili, że wciąż mają sumienie, nigdy nie pomyśleli, że spoczywa na nich odpowiedzialność za wspieranie Tybetańczyków w ich walce o prawa człowieka. W obliczu cierpienia Tybetańczyków okazywaliśmy obojętność. Kiedy tragedia spadła na nas, przywódca Tybetu wyciągnął ku nam rękę. Choć jego głos dobiegał z daleka, trafił wprost do naszych serc.

Teraz rozumiemy, że Chińczycy nie mogą pozostać obojętni. Musimy obiektywnie spojrzeć na historię, musimy rozważyć kwestię Tybetu bez politycznych klapek na oczach. Musimy zmienić nasze nastawienie wobec Tybetańczyków i traktować ich jak równych partnerów.

Przez długi czas “zbiorowa świadomość” Chińczyków, a zwłaszcza nas, Hanów, była omamiona – idzie tu o założenie, że Tybet niewątpliwie należy Chin. Ludzie wydają się wierzyć, że postępowanie każdego rządu, nawet skrajnie represyjne, jest usprawiedliwione, póki ów rząd broni tak zwanej terytorialnej integralności Chin. Sądzą wręcz, że spoczywa na nich odpowiedzialność za sprzeciwianie się niepodległościowym – a nawet demokratycznym – aspiracjom Tybetańczyków. Ta głęboko zakorzeniona świadomość zbiorowa uczyniła większość Chińczyków przerażająco biernymi w obliczu brutalnych represji i prześladowań w Tybecie.

Nie nam decydować, czy Tybet stanowi część terytorium Chin – o tym rozstrzygnąć może tylko historia. Problem w tym, że rząd kazał historię fałszować, by potwierdzić swoje roszczenia, zaszczepiając Chińczykom przekonanie, że ma prawo do panowania nad Tybetem. Ta sama metoda służyła władzy do uciszania wszystkich, którzy myśleli inaczej.

Ponad czterdzieści lat chiński rząd realizował teorię, wedle której najważniejsza jest “jedność” kraju, a indywidualne prawa i wolności nie mają żadnego znaczenia. Owa teoria służyła nie tylko deptaniu prawa Tybetańczyków do samostanowienia, ale i odrzucaniu krytyki społeczności międzynarodowej wobec prowadzonej w Tybecie polityki, a zwłaszcza pogwałceń praw człowieka, jakich się tam dopuszczano. Rząd bez końca produkuje propagandę, z której ma wynikać, że Tybet był straszliwym miejscem, gdzie niewolnicy żyli w potwornych warunkach. Komuniści wyzwolili milion niewolników, a socjalizm sprawił, że nie pamiętają już nawet o dawnej nędzy i zacofaniu. Oczywiście nikt dziś nie będzie przeczyć biedzie i zacofaniu starego porządku; być może stopa życiowa Tybetańczyków jest teraz nieco wyższa niż w przeszłości. Nawet jeśli tak – czy za postęp trzeba płacić życiem i wolnością?

Choć może się wydawać, że to “pomoc” komunistów przyczyniła się do obalenia “niewolnictwa” – cóż tak naprawdę uczyniono dla tych ludzi? Czy Tybetańczyków trzeba traktować jak bydło, by mogli utrzymać się przy życiu? Czy muszą zachowywać się jak niewolnicy, by dostać wolność? Gdzie tu logika? Cóż za bzdury!

To, co spotkało Tybetańczyków – to straszna, brutalna rzeczywistość. Twierdzenie, że komuniści pomogli im wyzwolić się z nędzy i zacofania – to czcza propaganda. W istocie socjalizm przyniósł Tybetańczykom nie więcej niż Chińczykom. Mimo wprowadzenia reform gospodarczych, w Tybecie bogacą się głównie Chińczycy, a nie Tybetańczycy. Poza tym, trudno wymagać, by ludzie żyli jak zwierzęta, i zadowolili się pełną miską.

Podstawę tradycji kulturowej Tybetu stanowi religia. Tybetańczycy zawsze woleli szukać bogactw duchowych niż materialnych. Kiedy więc domagają się oni wolności religijnej, żądają w istocie swobód politycznych. Dalajlama, ich przywódca duchowy, jest im również przywódcą politycznym. Nie zapominajmy, że w ostatnich latach protesty i demonstracje w Lhasie miały często podłoże religijne oraz że uczestniczyli w nich mnisi i mniszki. Widać wyraźnie, że za walką o wolność polityczną stoi religia.

Rząd Chin zawsze posługiwał się sloganami o rozwoju gospodarczym i podnoszeniu stopy życiowej, dławiąc polityczne dążenia Chińczyków, i stosuje tę samą taktykę, depcząc polityczne i religijne aspiracje Tybetańczyków. Niemniej nic nie zniszczyło ich marzeń o niepodległości i samostanowieniu. Po niemal półwieczu nieszczęść Tybetańczycy mają już pewność, że póki rząd Chin będzie rządzić nimi po dyktatorsku i autokratycznie, nie zrealizują swych dążeń politycznych i religijnych.

Lata walki o samostanowienie, o wolność polityczną i religijną oraz tragedie, jakie spotkały Tybetańczyków, powinny zjednać im sympatię i szacunek świata. Na szczególne uznanie i podziw zasługuje postawa Dalajlamy, który propaguje rozwiązania pokojowe i nie godzi się na stosowanie przemocy. Jeśli idzie o przyszłość Tybetu, nie ma powodów do pesymizmu. Tybetańczycy muszą jednak walczyć nadal, my zaś – Chińczycy i społeczność międzynarodowa – musimy udzielić im wsparcia.

Oby naród chiński porzucił dawną dumę
Oby naród chiński otrząsnął się z wczorajszego paraliżu
Oby narody chiński i tybetański szły razem
Dla jutra Chin
Dla jutra Tybetu

Jedyny syn autorów zginął na Tiananmen. Zilin jest profesorem Chińskiego Uniwersytetu Ludowego w Pekinie; Peikun, jej mąż, wykłada na tej uczelni estetykę.